ԽԱՉ

(ի, ից.) NBH 1-0922 Chronological Sequence: Unknown date, Early classical, 5c, 12c, 14c գ. σταυρός crux. (յորմէ այլազգ. հաչ, խաճ. որպէս թէ խէչ, նեցուկ բարձօղ. որպէս եւ յն. ստաւռօ՛ս, է կանգնեալ փայտ կամ ցից.) ... Փայտ պատուհասի՝ եռաթեւ կամ քառաթեւ, ուղղորդ կամ խոտորնական. զզորօրինակ T. +. X. ուր բեւեռէին կամ կախէին զմահապարտս. եւ զայսպիսի նահատական մահ կրեաց վսն մեր անպարտական գառն աստուծոյ. եւ յայնմ հետէ խաչն եղեւ հարծանք քրիստոնէից: Եւ լայնաբար Խաչ անուանին ամենայն վիշտք եւ չարչարանք՝ մանաւանդյանձն եռեալք ʼի սէր փրկչին. *Հա՛ն զդա ʼի խաչ: Ի խաչ հան զդա: Եւ հանին զնա ʼի խաչ: Ի խաչ ելանել քրիստոսի: Պարծիլ ʼի խաչն: Առցէ զխաչ իւր, եւ եկեսցէ զկնի իմ, եւայլն: *Ընդ փայտ խաչին բեւեռեցին զմատունսն որ գրեաց ʼի տախտակին: Սուրբ խաչ օգնական հաւատացելոց. եւայլն. Շար.: *Խաչ տեղի չարչարանաց տէրունեան մարմնոյն. Շ. բարձր.: *Փոխեաց զձեռսն ʼի նմանութիւն խաչի, եւ եդ ʼի վերայ կրսերոյն. Կիւրղ. ծն.: *Ցուպք՝ ʼի ձեռին, խաչք իւրեանց ʼի վերայ ուսոց իւրեանց. Եփր. ել.: *Փոխանակ կաթին եւ մեղու տղայոց՝ բեւեռք եւ խաչ կատարելոց. Եփր. համաբ.: ԽԱՉ. Սուրբ նշան կամ օրինակխաչափայտին քրիստոսի կազմեալ յորմէ՛ եւ է նիւթոյ. *Սուրբ խաչիւս եւ սուրբ աւետարանովս. Ժմ.: *Խաչն ʼի ջուրն իջանելն, զի խաչիւն խաչեալն մկրտի. Զխաչն մկրտութիւն քրիստոս ասաց. Տօնակ.: Ի ԽԱՉ ՀԱՆԵԼ. այսինքն Խաչել. σταυρόω crucifigo. տե՛ս Մտթ.: Մրկ.: ՂԿ: Յհ. ստէպ: Գաղ. ՟ե. 24: Ի ԽԱՉ ԵԼԱՆԵԼ. այսինքն Խաչիլ: Մտթ. ՟իզ. 2: Մկր. ՟ժե. 15: 8կ. ՟իդ. 7: Յհ. ՟ժբ. 16: ՟ա. 13: ՟բ. 2: Գաղ. ՟գ. 1: ՟զ. 14: ԽԱՉ ԱՌՆԵԼ կամ ՀԱՆԵԼ. առնել զնշան խաչի. խաչակնքել. խաչիւ տեառնագրել. *Խաչ տրարեալ ձեռամբն ընդ ամենայն անձն իւր: Կալեալ զլեզուէն՝ խաչ եհան. ՃՃ.: *Խաչ ʼի յերեսն հանել. Ոսկիփոր.: Իսկ Եփր. ՟բ. կոր. *Վասն մեր մեղս արար զնա, այսինքն խաչ արար զմարմին նորաʼʼ. իմա՛, ʼի մահ խաչի մատնեաց որպէս զզոհ վասն քաւութեան մեղաց: