ԱԽՏ

(ի, ից.) NBH 1-0017 Chronological Sequence: Unknown date, Early classical, 6c, 8c, 10c, 11c, 12c, 13c, 14c գ. πάθος passio, affectus Կիրք մարդոյ՝ ներքին եւ արտաքին. որ ինչ կրի ʼի մարդն ըստ հոգւոյ եւ ըստ մարմնոյ. շարժմունք սրտի. բերումն. ազդ. կարիք բնութեան. բնական պէտք. ... *Ախտ համանունակի ասի. քանզի ասի ախտ եւ մարմնական, որպէս հիւանդութիւնք եւ վէրք. ասին ախտք եւ անձնականք (այս ինքն հոգեկանք), ցանկութիւն եւ սրտմտութիւն. Նիւս. բն.: *Ախտն հոմանուն է. ա՛յլ է ախտն, եւ այլ խօթութիւնն. զի խօթութիւնն զգայութիւն ախտի է. Ոսկիփոր.: *Առ սիրելին աւետիս տայ (աչքն) զմտերմութեանն զախտ: Հօրն՝ ախտս գորովոյ կրել. Փիլ. իմաստն.: *Ախտ քնոյ ʼի բաց փախուցեալ լինէր ʼի նմանէ. Խոր.: *Քուն է ախտ՝ անդողդոջ խաղաղանալ ʼի մարմնի զգայութեանց. Վահր. երրորդ.: *Ո՞րպէս զախտս (աղետից) հանդուրժեցից բերել: Ախտս ինչ սրբանուէրս կաթուածոց աչաց: Զախտ արտասուացդ տարժանութեան: Ոչ ես գրաւեալ ընդ մասամբք ախտից սրտմտութեան. Նար.: *Յոյժ տրտմական ախտիւ զմեզ շարժէր յարտօսր. Մագ. ՟Ա: *Ախտ մոռացման: Իմացմունքն՝ զորս ախտ անուանեաց, նշանակք են իրաց. Լմբ. պտրգ.: Անյաղթ պերիարմ.: *Բազում խնդրովք լի է բանս, եւ բազում սաստիկ ախտս բերէ հերձուածողացն. Սեբեր. ՟Թ: *Ճշմարտապէս ծառայեաց Քրիստոս ծննդեան եւ ախտից մերոց. Կամրջ.: ԱԽՏ. ἀμαρτία, κακία vitium Կարիք մեղաց. անգոսնելի կիրք. յօժարութիւն եւ ունակութիւն ʼի չար անդր. մոլութիւն. մեղք. պակասութիւն. գէշ բնութիւն .... *Ծանիցէ մարդ զբորոտութիւն իւր եւ զախտ իւր (ներքին): Եւ այն ընդունակութիւն է, եւ ախտ չար. ՟Բ. Մնաց. ՟Զ. 29: Ժղ. ՟Զ. 2: *Ոչ իշխելով համարձակ պատուել զախտն (ցանկութեան) ʼի մեծէն Վրթանայ. Խոր.: *Գիջական ախտին հոգ տարան. Յհ. իմ. պաւլ.: *Կալ ընդ ախտիւ կնոջ ցանկութեան. Կանոն.: *Նոյն է սպաս տանել ձուլեալ պատկերի, եւ մեղաց ախտի: Որովայնապարար բուռն հեշտութեան ախտից մոլութեան. Նար.: *Արբեալ եւ յիմարեալ փառամոլ ախտիւ: Մարդահաճութեան ախտիւ: Առաջին սուրբ այն է, որ մաքուրն է յամենայն ախտից: Արուսեկին է այդ ախտ: Դու ինքնահալած լինիս բարուց քոց ախտիւք. Շ.: *Զախտ չար թշնամութեան: Քումդ ախտի առնուս ջատագով: Ախտ մարդատեցութեան շրջեաց զսիրտ քո. Լմբ.: *Զհեղգութեանն մեծարելով զախտ. Յհ. իմ. ատեն.: ԱԽՏ νόσος, ἁρρωσία, ἁσθένεια, μαλακία morbus, aegritudo, infirmitas Տկարութիւն մարմնոյ. հիւանդութիւն. խօթութիւն. ցաւ. արկածք. ... *Զամենայն զախտն՝ զոր ածի ʼի վերայ եգիպտացւոցն: Հիւանդացեալ՝ անկցի ախտիւ: Ախտիւ որովայնի հիշեսցիս: Զախտս մահու ջերանէր: Բժշկէր զամենայն ախտս: Բժշկեաց զբազում հիւանդս ʼի պէսպէս ախտից. եւ այլն: *Զուրուկս փախստեայս առնէին, զի մի՛ յայլս փոխեսցի ախտն. Խոր. ՟Գ. 20: *Երկայն եւ անբոյժ ախտ վասն ծերութեանն. Փիլ. իմաստն.: *Անկաւ յախտս դժնդակս. Եղիշ. ՟Է: *Ի միոյ ախտէ ոչ ամենայն մարդ մեռանի, այլ ʼի յոքունց եւ ʼի զանազանից. Շ. թղթ.: *Զախտս մահացուս ʼի մարդկանէ հալածեցին. Նար.: Նմանութեամբ՝ հիւանդութիւն հոգւոյ. *Այնչափ յախտի կամք, եւ չիմանամք զոգւոցն ծիւրութիւն. Ոսկ. մ. ՟Ա. 4: *Անկեալ կամ չարեօք ʼի մահիճս ախտից: Բժշկեա՛ ʼի հիւանդութեանցս ախտից: Ախտից եւ մահու յաղթականք. Նար.: *Առ ʼի մերժել զախտս հոգւոց եւ մարմնոց. Շար.: