ԲՈՒՆ

(բնի, կամ բնոյ, իւ կամ աւ, ից, իւք.) NBH 1-511 Chronological Sequence: Unknown date, Early classical, 5c, 6c, 8c, 10c, 12c, 13c գ. պրս. պիւն. στέλεχος truncus, stipes, καυλός caulis, scapus Հաստարան տնկոց եւ բուսոց՝ ʼի ներքին արմատոյ կամ ʼի կոճեղէ մինչեւ զբաժանումն ոստոց. հաստադիտակ ծառոյն որպէս ձող կամ սիւնակ. ծղօտ կամ եղէգն բուսոց. կոճղ, եւ ստեղն. *Բուն նորա ʼի հոտոյ ջրոյ ծաղկեսցի. Յոբ. ՟Ժ՟Դ. 8: *Ծառ յորժամ կտրի ʼի բնէն: Ոչ արմատաքի խլեալ, այլ ʼի բնէ հատեալ: Ոմանք ասեն, ʼի մի արմատոյ եւ ʼի բնի երկուք էին ծառք. Իսիւք.: Վանակ. յոբ.: Վրդն. ծն.: Նմանութեամբ՝ Սիւնակ աշտանակի. շամտանին կոթը պատուանդանովը. *Ճախարակեայ գործեսցես զաշտանակն, զի բունն եւ ստեղունքն անդստին ʼի նմանէ իցէ: Զբունն եւ զստեղունս նորա: Եւ այս է կազմած աշտանակին, ձոյլ ոսկի բուն նորա. Ել. ՟Ի՟Ե. 31: ՟Չ՟Է. 17: Թուոց. ՟Ը. 4: Եւ κοντός hastile Նիզակաբուն, տիդաբուն. ձող գեղարդեան, եւ դրօշու, եւ խաչի, եւ այլն. *Բուն գեղարդեան նորա իբրեւ զստորի ոստայնանկաց. ՟Ա. Թագ. ՟Ժ՟Է. 7: *Բնաւ նիզակին թուլագոյն կոփահարէր զգլուխ նորա. Մեսր. երէց.: *Բուն խաչին. Շ. թղթ. եւ Շ. բարձր.: *Բունն (սեղանոյ, այսինքն խարիսխն կամ պատուանդանն) ʼի չորից կանգնոց, եւ ʼի բնէն ʼի վեր ցեղջիւրսն կանգուն մի, եւ բունն յերկոտասան կանգնոյʼʼ. Եզեկ. ՟Խ՟Գ. 15. 16: *Սանդուխ իմանամք զառաքինութեան աստիճանսն. իսկ բուն սանդխոյն (որպէս յենարար կամ կողմանքն) զոգիս մեր եւ զմարմինս. Վրք. հց. ՟Ժ՟Զ: ԲՈՒՆ. φύσις natura Բնութիւն. իսկութիւն. եւ նմանութեամբ՝ Սկիզբն, արմատ, պատճառ, հիմն, աղբիւր. ծայր. գլուխ. հին իրք. բնիկք. եւ նախնիք. *Ի բուն իսկ իրացն իջեալ՝ դնէ օրէնս, եւ տայ վճիռ. Ոսկ. մ. ՟Բ. 26: *Բուն ադամայ հող է յերկրէ: Դարձաւ անդրէն ʼի հող ʼի բուն իւր առաջին. Մծբ. ՟Թ: *Որոյ հայհոյութիւնն ʼի բունն իսկ գնայ. Եզնիկ.: *Որոյ հայհոյութիւնն ʼի բունն իսկ գնայ. Եզնիկ.: *Նոքա, եւ որ բունքն հաստատուն կացեալ էին ʼի տեղւոջն. Եղիշ. ՟Ե: *(Ենովք) ասաց, բունքն մեր չեղեն հաճոյ Աստուծոյ. Վրդն. ծն.: *Ըստ նախանձայոյզ լինելոյ վասն բնոյն (այսինքն հին օրինաց) հալածեալ է իմ զաւետարանիչս օրինաց) հալածեալ է իմ զաւետարանիչս նորոյն. Եփր. փիլիպ.: Ի ԲՈՒՆ. ՑԲՈՒՆ. իբր Ն գլուխ, կամ ցաւարտ. ʼի ծայր. ʼի սպառ. ցվախճան. (լծ. լտ. ֆինիս) *Զմիւս այլ շաբաթն ʼի բուն կատարէր աղօթս չորս. Վրք. հց. ՟Ժ՟Թ: *Զի անշուշտ մինչեւ ʼի բուն զհաւատարիմ սէրն ʼի մէջ թագաւորութեանցն պահեսցեն. Ագաթ.: *Իշխանութիւնն հաստատուն եկաց ʼի բուն. Ոսկ. ես.: *Ուսաւ ʼի բուն իսկ զամենայն իմաստասիրական հանճարն. Հ=Յ. մարտ. ՟Ի՟Է.: *Ոչ նոյնպիսի կայր ցբուն: Զնոյն ունիցիմք մինչեւ ցբուն. Ոսկ. մ. ՟Բ. 6. եւ 7: *Առնել եւ նոցա անօթս ինչ, այլ ոչ եթէ յոչնչէ. եւ զոր առնենն ոչ եթէ զնոյն ցբուն պարհել կարիցեն, եւ ոչ սակաւ ինչ. Ոսկ. ես.: *Ոչ զի սկիզբն միայն առնիցեմք, այլ մինչեւ ցբունն գնայցեմք. Ոսկ. եփես.: Ի ԲՆԷ. ἑκ φύσεως, φύσει, ἕκπαλαι, ἑκ μακροῦ, ἁρχῆθεν jam, jamdudum, ab initio, antiquitus, olim այսինքն Անդստին ʼի բնութենէ. ʼի բնուստ. յարմատոյ. ʼի հիմանէ. ʼի սկզբանէ անտի. յառաջնմէ իսկ. ʼի վաղուց. ... *Որ ʼի բնէ անթլպատութիւնն է: Որ ոչ էին ʼի բնէ աստուածք: Որոց դատաստանն ʼի բնէ ոչ դատարկանայ. Հռ. ՟Բ. 27: Գղ. ՟Դ. 8: ՟Բ. Պետ. ՟Բ. 3: *Անդստին ʼի բնէ ամենեւին բառնայցեն կարծիքն. Ոսկ. մտթ.: *Ի բնէ մինչեւ ʼի կատարած: Սիրէր եւս ʼի բնէ զվարս միանձնութեան. Եւս. պտմ. ՟Ե. 8: ՟Զ. 9: *Առաքեալք եւ աշակերտք ʼի բնէ աւանդեցին: Որպէս եւ էր իսկ ʼի բնէ. Եւս. քր.: *Հրէայքն ʼի բնէ եւ այսր հպարտութեամբ վարին. Ոսկ. հռ.: *Ի բնէ չար, կամ հակառակորդ. Ագաթ.: Նար.: Բուզ.: *Ի բնէ ունել. Եզնիկ.: Եղիշ.: *Լսել ʼի նմանէ զամենայն ʼի բնէ զմերոց իրաց աճումն. Փարպ.: *Որ էրն իսկ ʼի բնէ անբաժ: Անդստին իսկ ʼի բնէ եւ ʼի սկզբանէ. Նար.: *Թերեւս ʼի բնէ իսկ այնպէս կոչէր անուն տեղւոյն. Կիւրղ. թագ.: *Մեք ʼի բնէ մերմէ երկիր եմք բարիոք. Եփր. համաբ.: Ի ԲՆՄԷ. Ի ԲՆՈՋԷ. Նոյն ընդ վ. *Եւ զբան փչմանն յայտնեցից. վասն զի ʼի բնմէն իսկ եւ զսորա յոյս յարութեան ստորագրէ. Ոսկ. յադամ.: *Հայր ʼի բնոջէ ոչ խոստովանելով զնա (մոլորեալքն), ասիցեն, թէ Աստուած էր ʼի բնոջէ, բայց չեւ եւս հայր. Կիւրղ. գանձ.: ԲՈՒՆ. որպէս Բանակ կամ բնակութիւն. եւ գունդ եւ աղխ բանակի. *Յանձն առնէին նոցա ցկահ եւ զգրաստ, եւ զամենայն ինչս՝ որ մնացեալ էր ʼի բնի իւրեանց. ՟Ա. Մակ. ՟Թ. 35. (յն. զկահն զբազում): Տե՛ս եւ ԲՆԱԴԻՐ: *Առեալ զամենայն զօրս իւր բնիւ, աղխիւ. Բուզ. ՟Գ. 21: *Եւ լիկիանէ առեալ զբունն՝ որ ընդ իւր ձեռամբն էր, փութայր հասանէր ʼի տեղի պատերազմին. Ագաթ.: ա. ԲՈՒՆ. ա. φυσικός, ὀ κατὰ φύσιν, γνήσιος, αὑτός naturalis, gnuinus, ipse, idipsum , ἔτερος socius, familiaris, καίριος tempestivus, opportunus Բնիկ. բնաւոր. բնական. որ ինչ է ʼի բնէ՝ ʼի բնութենէ՝ ʼի ծնէ՝ ʼի բուսոյ բարուց. հին. վաղեմի. իսկ. իսկական. էական. հարազատ. ընտանի. ճշմարիտ. ճշգրիտ. դիպօղ. նոյն իսկ ինքն. ... *Ի բուն ոստսն ոչ խնայեաց: Ի բուն վայրենի ձիթենւոյ: Որ բունքն իսկ են: Զի մեք բուն հրէայք եմք: Ի բուն իսկ երկինս: Ի վերայ բուն իսկ գլխոյն: Ի բուն ճարտարապետ անդր հայի: Կարգեցաք զքեզ ընդ բուն բարեկամս եմր: Աղքատն եւ ʼի բուն բարեկամէ անտի քակի. եւ այլն: *Զբուն ժամանակս յապաղել: Ոչ այժմ ինչ ասեմ, այլ եւ ʼի բնին իսկ ʼի զատկի. Ոսկ. ես. եւ Եփես.: *Այնպես իսկ էր նա ʼի բուն ծնէ իւրմէ: Ի բուն քաղաքն: Բուն իսկ նախնեաց. Եւս. պտմ. եւ Եւս. քր.: Իսկ ՟Բ. Մակ. ՟Թ. 1. *Դառնալ ʼի կողմանցն պարսից. քանզի էր երթեալ նա ʼի քաղաքն ʼի բուն նոցաʼʼ. յն. պարսկաքաղաք, կամ բէրսէբօլիս: *Բուն բարի. Փիլ.: Վրդն. ծն.: *Զհարազատ եւ զբուն՝ քան զսպիտակն եւ զօտար: Եւ ոչ մի ինչ ոչ է ընտանի եւ բուն (այսինքն մերձաւոր) իմաստնոյ, բայց առաքինութիւնք: Ասելի՛ է զբունսն յաղագս սորա (այսինքն զյանկաւորս). Փիլ.: *Ի բուն իսկ գիւղն. Կորիւն.: *Ի բուն բնակութիւն. Նար.: *Զբուն հնոց եւ զնախնեացն բանս. Խոր.: *Զչորս զինուորս ʼի բուն յաւագացն. Եղիշ.: *Որ բուն մերձաւորքն են: Մեք որ բուն անարգք եմք. Շ. բարձր.: *ԹԷ եւ բուն տգէտ է. Լմբ. սղ.: Իսկ Կամրջ. *Մինչեւ ʼի բուն կատարումն երգոյնʼʼ. իմա՛, մինչեւ ցվերջին: մ. ԲՈՒՆ. մ. Տիրապէս. բնաւին. Մեկնի յանկենցաղ կենացն, եւ իսկապէս եւ բուն ասել, ʼի կործանմանէն. Փիլ. լին.: Բուն ʼի ներս մտես. Լմբ. պտրգ.: Ի ԲՆԷ. Տե՛ս ʼի բառն ԲՈՒՆ: ա. ԲՆԷ Ի ԲՈՒՆ. (2-1048) ա. Բանիբուն եւ վարժ անգստին ʼի մանկութենէ. *Յամենայն կողմանց կարէր օգնել հօտին քրիստոսի. վասն զի էր բնէ ʼի բուն կորովի գրոց շնորհեաց. Ուռհ.: