ԻՄԱՆԱՄ

(ացայ, իմա՛ կամ իմա՛ց, կամ իմացիր.) NBH 1-0846 Chronological Sequence: Unknown date, Early classical, 6c, 7c, 8c, 10c, 11c, 12c, 14c ն.հ. νοέω, συνίημι intelligo, percipio, novi. Ըմբռնել մտօք, ʼի միտ առնուլ. ճանաչել. գիտել. հասկանալ. խելամուտ լինել. իմնալ, հասկընալ. ... *Լսէք եւ ոչ իմանայք: նոքա ոչինչ իմացան յայնցանէ: Եբաց զմիտս նոցա իմանալ զգիրս: Իմա՛ զոր ասեմս: Իմացարուք զայս ամենայն: Սրտիւ իմասցին. եւայլն: *իմա՛ց դու, զինչ խօսիմս ընդ քեզ առակօք օրինակօք. Եփր. ՟բ. տիմ.: *Ի նոյն միտս իմա ինձ եւ զհանդարտն. Սարգ.: *Իմացի՛ր, զի իշխանական կամս է հրեշտակաց եւ մարդկան. Յճխ. ՟Բ: *Զաստուածավայելուչսն զի՞արդ են՝ չկարեմք իմանալ. Խոսր.: *Զհամայնիցս թիւ նա միայն զօրէ իմանալ: չիմացայ զկորուստն, չգիտացի զորոգայթն. Նար. ՟Զ. ՟Ժ՟Է: ԻՄԱՆԱԼ. Իմաստասիրել բանիւ, այսինքն բանական խորհրդածութեամբ. մակաբերել տրամադրութեամբ. *նովին քննութեամբ եւ իմաստիւք կարէին իմանալ զարարիչն ամենեցուն այսոցիկ. Իգն.: *Աներեւոյթք նորա ʼի սկզբանէ աշխարհի՝ արարածովքս իմացեալ՝ տեսանին. Հռ. ՟Ա. 20: *Հայեցեալ մարդիկʼի յանդիմանութիւն ապականացու տարեացս՝ միայն անապական զկառավարն սոցա իմացին. Եղիշ. ՟Ա: կր. Որպէս եւ կր. *Եւ պատրաստեալ հուրն՝ մինչչեւ ուրուք ʼի նա փչեալ՝ վառումն նորա յայտնի իմացաւ երկիւղածաց աստուծոյ. Եղիշ. ՟Բ: ԻՄԱՆԱԼ. Զգալ. ըմբռնել ʼի ձեռն ըզգայութեանց. *Առիւծք եթէ իմասցին արդեօք փախուցեալ զեղջերուս, այսպիսեաւ վարին սովորութեամբ. Պղատ. օրին. ՟Դ: *Խորդացն իմանալ յառաջագոյն զձմերունս կարեւորս: Եղջերուաց գտաւ չժամանակ խառնիցն իմանալոյ. Եզնիկ.: *Ի սպանանելն զոք՝գինի տային ըմպել, որպէս զի մի իմասցի զցաւն. Բրսղ. մրկ.: ԻՄԱՆԱԼ. Խորհել. զմտաւ ածել. ... *Գուցէ որդիքն իմ ʼի միտս իւրեանց իմացան չարութիւն զաստուծոյ. Յոբ. ՟Ա. 5: *Զանձին իմանալով բարի՝ խորհուրդ օգտակար ʼի մեջ բերել. Խոր. ՟Ա. 28: *Մի՛ իմասցիր զսիրտ զչարիսն, եւ մի յագեսցի որովայն ʼի խորտիկս. Սարգ. ՟ա. պետ. ՟Ժ: ԻՄԱՆԱԼ. Համարել. վարկանել. կարծել. ... *Զհիւզեայն խնդիր թողեալ, զոր նիւթն ամենայնի կոչեն, ʼի չարեացն խնդիր եկեսցուք, զոր ʼի նմանէն իմանան: Յորժամ միոյն յարուցեալ ʼի վերայ զմիւսն (ʼի ծառայից) սպանանիցէ, միթէ պատճառ չարեաց զտէրն պարտ իցէ իմանալ: Եթէ գազանքվասն վնասակարութեան ʼի չարէ ու մեքէ արարչէ կարծիցին, զմարդիկ առաւելարժան է ʼի չարէ արարչէ իմանալ, եւ ոչ զնոսա. Եզնիկ.: ԻՄԱՆԱԼ. Հնարել. նիւթել. ճարտարել. .... որպէս եւ հնարս կամ ելս իմանալ՝ է գտանել. *Չար դեւն իսկ իմացաւ զայնպիսի նշանակութիւն. Ոսկ. մտթ.: *Քանզի անուն եւ սահման զբնութիւն ենթակայ իրին յայտնեն, վասն է՞ր իմացան զսահման: Սպանմունք լիէին եգիպտացւոցն ʼի վերայ իւրաքանչիւր սահմանի, մինչեւ իմացան չափ մի, որում անուն էր սպանակ. Սահմ. ՟Գ. ՟Ժ՟Է: *Որով զարտաքոյ բնութեան զմեղսն իմացան: Սակս գահասիրութեան պատիւս պէսպէսս եւ զանազան իմացան. Սարգ. ՟ա. պ. ՟Ե: *Որ իմաստս չարս իմանայր. Փիլ.: *Եթէ զտեղին կարէի դիտել, թերեւս ինձ հնարս իմանայի. Եղիշ. թղմ.: *Հնարեցարու՛ք նմա հնարս ... իմանալ հնարս ոչ կարէին. Երեմ. ՟Ի. 11: *Գիտէ գործել զոսկի եւ զարծաթ ... եւ իմանալ զամենայն հնարս, զորս տացես ցդա. ՟Բ. Մնաց. ՟Բ. 14: *Թերեւս հնարս իմասցին այնպիսում խնդրոյ. Մագ. ՟Թ: *Ըստ իւրաքանչիւր իրաց գեղեցկապէս մտածութեամբքեւ զեզսն իմանան. Պիտ.: *Խնդրէին զելս իրացն իմանալ. Լաստ. ՟Ի՟Բ: կր. կր. ԻՄԱՆԱԼ. ... Մարմնոյն յարուցելոյ՝ որդի իմանի յարուցեալ ʼի մեռելոց. Աթ.: *իմաստութիւնս աստուծոյ ոչ հաճեցաւ ʼի մարդկային իմաստութեան ... իմանիլ. Լմբ. իմ.: *ինձ այսու իմանի՝ ընգուղեաց պարտեզ զերկիր ասել. Նար. երգ.: