ԱՌԻԹ

(առթի, թաց.) NBH 1-0304 Chronological Sequence: Unknown date, Early classical, 5c, 6c, 7c, 8c, 10c, 11c, 12c գ.ա. προμνήστωρ pronubus, ὀ, ἠ πρόξενος concilians, conciliator, -trix Իբր Առիչ, առօղ եւ բերօղ. պատճառ առաջի կամ միջնորդական. բարեխօս. առաջնորդ. միջնորդ հարսանեաց. *Բարեկամք փեսային, եւ մաքուր հարսինն առիթք. Նիւս. երգ.: *Միջնորդ հարսնածուքն գան, եւ ʼի խօսից անտի առթացն կաթէ եւ սերմանի սէր փեսային ʼի սիրտ կուսին. այսպէս եկեղեցւոյ քրիստոնէից առիթք եղեն մարգարէքն եւ առաքեալքն. Լմբ. պտրգ.: *Մինչեւ յօրինակդ միայն առթացն (ազգակցաց տիրամօր կուսին եւ յովսեփայ՝) մարգարէութիւնն հաստատեալ լինի. Եփր. համաբ. եւ Եփր. աւետար. ուր ստէպ յիշի Առիթն՝ որ ընդ փեսայ եւ ընդ հարսն: *Գաբրիէլ առիթ կուսին եղեւ՝ երկնի եւ երկրի զոյգ մերձեցուցանելով. ՃՃ.: ԱՌԻԹ. μεσίτης mediator կամ բայիւ προξενέω conciliator sum, concilio Միջնորդ ո՛ր եւ է իրաց. ... *Աստուծոյ պարգեւացն հրեշտակք լինին մեզ առիթք. Մաքս. ի դիոն.: *Պարգեւացն՝ որ յաստուծոյ, մովսէս եւ ահարոն լինէին առիթ. Խոսր.: *Խաղարար եւ առիթ բարւոյ այնպիսոյ աշխարհի միոյ. Փարպ.: *Որ ʼի չար գործս զսուրբս աղաչեն առիթ լինել, ոչ օգտին. Մխ. առակ.: ԱՌԻԹ. μέσος, μέσον medius, medium, ὐπόθεσις, ἁφορμή causa, occasio, πρόξενος concilians Միջոց. սատար. գործի. ... *Ո՛վ համբոյր նենգութեան, նշան եւ առիթ մահու. Շար.: *Առաջին փայտն՝ մահու եղեւ առիթ. Անյաղթ բարձր.: *Ժուժկալութիւն՝ զգաստութեան մայր, ողջախոհութեան առիթ: Նոցունց իսկ լինիցի բարձրամտութեան առիթ, եւ աղքատաց՝ տրտմութեանն պատճառ. Բրս. հց.: *Խորհուրդ բարձրագոյն եւ աստուածային, եւ վերին պայծառութեանն առիթ. Ածաբ. յայտն.: *Երանական կենացն առիթ. Կիւրղ. հանգ.: *(Հնազանդութիւն) ամենայն բարւոյ առիթ եղեալ մեզ. Պրպմ. ՟Լ՟Բ: *Այսպիսի խաւարաւ ըմբռնեալ միհրան, որ եղեւ նմա առիթ մշտնջենաւոր լուսոյն. Խոր. ՟Բ. 83: *Յովսեփայ դաւաճանութիւնն՝ թագաւորութեան եղեւ առիթ. Շ. մտթ.: ԱՌԻԹ. πρύτανις princeps, praeses, dispensator եւն. Պատճառ գլխաւոր. սկզբնապատճառ. տնօրէն. մատակարար. յաջողիչ. արարօղ, (որպէս թէ Առիթն իցէ առնօղ.) գործօնեայ. գրգռիչ. հրապուրիչ. սկիզբն, եւ գործակից. ... *Միայն աստուած առիթ է խաղաղութեան: Առհասարակ ամենեցուն առիթ եւ ձեռնտու աստուած. Փիլ. ՟ժ. բան. եւ Փիլ. լին.: *Օրհնութեանն առիթ, քան զանիծիցս պատճառ: Առիթ առաւօտու: Աստուած բոլորից, միայն առիթ պատճառաւորաց. Նար. ՟Ժ՟Գ. ՟Ձ՟Դ. ՟Ղ՟Գ: *Մահու անձանց առիթ գտեալք. Յհ. կթ. նոյնպէս ընթերցի՛ր կամ իմա՛ եւ զասելն նորա. *Իջին ʼի դժոխս անհնարին դառնութեամբ, առիթ գտեալ հրոյն գեհենիʼʼ: *Որ առիթ լինի չարին՝ զփոխարէնս չարեաց առցէ. նոյնպէս եւ բարեացն առիթ՝ բարի ընդունի. Յճխ. ՟Ե: *Ի ստութեանն հօրէ, եւ յամբարշտութեանն առթէ: Որպէս յանիծից առթէ խորշեալ ամաչէ (ʼի մեղաց): Ի բա՛ց լեր յանիծիցն առթացն (մեղաց) հաւանութենէ. Լմբ. սղ.: *Ի վերին ազատութիւնն մեռ առիթ եղեալ. Մեկն. ղեւտ.: *Խաչն առաւել առիթ լինի նոցա մերձենալոյ առ իսʼʼ. այսինքն տայ կամ առնէ մատչել. Ոսկ. յհ. ՟Բ. 20: ԱՌԻԹ ԼԻՆԵԼ. հյց. խնդրով. Առթել. պատճառել. *Ոչ ինքեան առեալ զսրբիլն, քանզի ինքն էր՝ որ սրբէր, այլ զի զայս բնութեանս ինքեամբ առիթ լիցի. Շ. բարձր.: