ԱՌՆԵՄ

(արարի, արա՛, արարեալ, արարօղ կամ առնօղ կամ առնելի. կր. առնիմ, արարայ.) NBH 1-0308 Chronological Sequence: Unknown date, Early classical, 5c, 6c, 7c, 10c, 11c, 12c - ποιέω, πράσσω, πράττω, κτίζω ago, facio, fabrico եւն. Գործել (որպէս թէ առնաբար, արիաբար). ներգործել. պատճառել զլինելն իրիք. կազմել. կերտել. շինել. կատարել գործով. ընել. ... *Զոր առնեմն, եւ արարից: Զոր ինչ առնելոց ես, արա՛ վաղվաղակի: Առնել բժշկութիւնս, կամ սքանչելիս. կամ պտուղ. հունձս, կամ զհրամայեալսն, զկամս, զհաճոյս. զբարի կամ զչար: Զի՞նչ արարի քեզ: Արար ընդ իս, ընդ նոսա եւ այլն: *Աթոռ առնել. Սահմ. ՟Գ: *Անձին առնել վիհʼʼ. այսինքն փորել. Պիտ.: *Ախորժեմ բար առնել, այլ չառնէ զբան՝ իրացն անծկութիւն. Սեբեր. ՟Թ: *Զայս ոչ միայն խորհեցաւ եղբարք, այլ եւ արար. Լմբ. ատ.: ԱՌՆԵԼ. ποιέω, κτίζω creo, facio Ստեղծանել, ստեղծուլ. որպէս գոյաւորել յոչնչէ, ձեւացուցանել. ստեղծել. ... *Իսկզբանիէ արար աստուած զերկին եւ զերկիր: Եւ արար աստուած զհաստատութիւնն: Եւ արար աստուած զմարդն ʼի պատկեր իւր. եւ այլն: *Բան է կերպարան աստուծոյ, ʼի ձեռն որոյ ամենայն աշխարհ արարաւ. Փիլ. քհ. ՟Ա: *Ձեռագործն անիծեալ, ինքն՝ եւ որ արար զնա. Իմ. ՟Ժ՟Դ. 8: Եւ Կացուցանել. կարգել. համարիլ. *Արարի ինձ գուսանս, կամ տակառապետս: Արա՛ զիս իբրեւ զի ʼի վարձկանաց քոց: Զի արասցեն զնա թագաւոր. եւ այլն: Կամ *Դու զո՞ (այսինքն ո՞) առնես զքեզ. եւ այլն: *Առնէ զնա հրամանատար հայոց. Յհ. կթ.: *Ո՞չ զիս ոստիկան արարին ʼի վերյ ձեր. Եղիշ. ՟Ը: *Զմարդն՝ զոր ժառանգ ամենայնի կամեցաւ առնել. Եզնիկ.: ԱՌՆԵԼ. Փոխել. դարձուցանել զիմն յայք ինչ. յեղաշրջել. *Արար զջուրն գինի: Արարին զվիճակն իմ ցանկալի աննապատ անկոխ. եւ այլն: *Արա՛ ինձ զամենակարծն գայթագղութիւն՝ մեծ վստահութիւն. Նար. ՟Ձ՟Ե: *Յի՞նչ ինչ արդեօք արար աստուած զանկերպարանն. ʼի լա՞ւ ինչ, թէ ʼի յոռի. Եզնիկ.: *Յանհարթ խոշորութենէն առնելով ʼի յարդարումն. Պիտ.: *Զջուրն ʼի գինի արարեալ: Հերու այսմ ամի սպասէիր, այս ամ ʼի միւս ամ առնես. Սեբեր. ՟Ժ: ԱՌՆԵԼ. Ստանալ. ունել. ... *Մո՛ւտ առ աղջիկդ իմ, զի արարից ինձ որդի ʼի դմանէ: Արասցուք մեզ անուն: Ի հօր մերոյ ընչից արար իւր զայն ամենայն փառս: Արարին իւրեանց տունս: Ե՞րբ արարից ես ինձ տուն. եւ այլն: ԱՌՆԵԼ. Անցս անցուցանել, կամ վարիլ ընդ ումեք. ուրիշի բան մը ընել՝ աղէկ կամ գէշ, գլխուն բան բերել. *Արասցես ընդ գայի եւ ընդ թագաւորն նորա, զոր օրինակ արարեր ընդ երիքով: Ոչ այսպէս արար ամենայն ազգաց տէր: Զի՞նչ ինչ առնել էր այգւոյ իմում, եւ ես ոչ արարի նմա: ընդ այգի իմ: Զի՞նչ արարից քեզ եփրեմ: Ժողովուրդ իմ, զի՞ արարի քեզ: Արար ինձ (կամ ընդ իս) մեծամեծս հզօրն: Առաքեաց զիս առնել ընդ քեզ գործ մեծ, զորմէ զարմասցի ամենայն երկիրս. եւ այլն: *Թո՛ղ մեզ զյանցանս մեր, զոր մեք ընդ քեզ արարաք: Զոր արարեալ է ձեր ընդ նախնիսն մեր: Զոր ինչ առ նոսայն արարեր, զնոյն եւ առ մեզ կատարեա՛. Ագաթ.: Փարպ.: Եղիշ. ՟Ը: ԱՌՆԵԼ. որպէս Դնել, Տալ, եւ այլն. *Արա՛ ʼի ներքոյ լծոյ զտրմուղ վիզս. Սեբեր. ՟Ժ: *Արի՛, տեղի արա՛ սմա. Եփր. աւետար.: *Առնէին միմեանց ողջոյն. Բուզ. ՟Դ. 10: ԱՌՆԵԼ, զոյգ ընդ այլ բայից՝ տայ նոցա զզօրութիւն անցողականի. ընել տալ. ... *Արա՛ այսօր մտանել (այսինքն մո՛յծ): Արարից՝ զի յարդարութիւնս իմ գնայցէք (այսինքն գնացուցից): Առնել՝ զի եւ սա մի՛ մեռցի: Արարից զնոսա, զի եկեսցեն եւ երկիր պագցեն առաջի ոտից քոց. եւ այլն: *Բարի է չարչարանքն, զի զաստուած ճանաչել առնէ. Մխ. երեմ.: *Ես արարից՝ զի լացցես. Վրք. հց. ՟Դ: *Առնիցէ զօրանալ: Արա՛ տէր՝ վախճան դադարման առնուլ. Նար. ՟Լ՟Գ. ՟Ձ՟Ե: ԱՌՆԵԼ (կին). Տե՛ս ʼի բառն ԿԻՆ. *Որ առնէ զզոքանչ, որ առնէ զքենի .. նզովեալ եղիցին. Կանոն.: ԱՌՆԵԼ. պէսպէս ոճով. Տե՛ս ʼի բառսդ Անտես. Աշխատ. Իրաւ. Դատ. Պատասխանի. Առաջի. Յանդիման. Բարձր. Հեռի. Ի բաց. Յանձն. Խնդիր. Ձայն. Չու. Ճանապարհ. Օր, Աւուրս բազումս առնել. Ի մէջ. Յուշ. Համար: Տե՛ս եւ Չլսելոց առնել. Չգիտացեալ առնել. Խաղ կամ Ծաղր կամ Այպն առնել. եւ այլն: Ի ՎԵՐԱՑ ԱՌՆԵԼ. իբր Արձակել ʼի վերայ. *Ես նախ երթայց լրտեսեցից, եւ զձեզ տարեալ արարից ʼի վերայ, զի այսպէս դիւրաւ լիցի ʼի բուռնարկանել ըմբռնել: Արար ընդ նմա զամենայն զօրս զօրութեան իւրոյ. Բուզ. ՟Բ. 53: ՟Զ. 1: ԱՌՆԵԼ, որպէս հակակայ Կրելոյ, մի ʼի տասն ստորոգութեանց. ποιεῖν Արիստ. ստորոգ.: Ընդունելութիւնն ներկայ՝ լինի եւ ԱՌՆՕՂ, իբր Արարօղ. *Ըստ առնել առնողին. Ագաթ.: *Խնամատարութեամբ առնողի: Առնողացն զայն. Ոսկ. յհ. ՟Բ: 59: *Բայց զքո բանսդ ոչ գիտեմ, խա՞ղ առնողի լսեալս, թէ հաւաստիս խօսողի. Առ որս. ՟Զ: Խոտորմունք խոնարհմանց կամ կազմութեան բայից. *Արասցե՛մ ըստ հրամանի քումʼʼ. այսինքն արարից. Ճ. ՟Ժ.: *Առէակեալ բանականին այլ էարար: Տեսակ մարդոյ կենդանւոյ էարարʼʼ. այսինքն արար. Պորփ.: *Ոչ դադարէր առնելոյ զայն. Ոսկ. յհ. ՟Ա. 28. այսինքն յառնելոյ. յն. առնելով. լտ. առնել: *Իշխանութիւն ո՞չ ունէր իւր առնելոցն: Ոչ կարեն փոխարէն առնել առնելոցն. Ոսկ. յհ. ՟Ա. 34: Ճ. ՟Ա. իբր առնելւոցն, այսինքն առնելեացն, եւ իբր արարելոցն, արարուածոց, գործոց: կր. ԱՌՆԵԼ. կր. ԱՌՆԻՄ, նի, եւ այլն. Ունի զզօրութիւն բայիցս Եղանիմ, լինիմ. *Զի՞նչ է որ արարաւն, նոյն ինքն որ առնելոց է (այսինքն առնելի, լինելոծ): Խոստովան առնի կամ առնիցի: Մի՛ ʼի բացեայ առնիր յինէն: Թէպէտեւ բազում որդիք լինիցին նորա, ոչ գիտէ. եւ թէ սակաւ առնիցին, ոչ ճանաչէ. եւ այլն: *Առնիս սիրելի թագաւորին: Եթէ անզգայ նիւթոյն չառնիմք գեր ʼի վերոյ: Չառնի սակաւ շահ ʼի լսելոյն. Ճ. ՟Ա.: Ոսկ. մ. ՟Ա. 9. եւ 2: *Առաքինութիւն առաջնոցն՝ ժառանգութիւն առնի վերջնոցն. Յճխ. ՟Ժ՟Գ: *Եւ այլազգ եւս առնին մահք տարաժամք: Չառնի (ասեն) արժանի յարութեան. Եզնիկ.: *Յարդն հողմով հոսեալ՝ առնի ճարակ հրոյ. Շ. մտթ.: *Սա մեզ ʼի մահուանէ ʼի կեանս առնի փոխադրութեան առիթ. Անյաղթ բարձր.: *Զի առնի իջուցանել ինձ զծերութիւն նորա տրտմութեամբ լի ʼի դժոխս. Պիտ.: *Առնի գործակից եւ վաստակակից սերմանեաց. Վեցօր. ՟Զ: