ԻՄԱՍՏ

(ի, ից.) NBH 1-0846 Chronological Sequence: Unknown date, Early classical, 5c, 6c, 7c, 8c, 10c, 12c գ. իմացուած բանի. միտք եւ դիտաւորութիւն ասացելոցն. իբր sensus, mens. բանին միտքը. ... *Զսաղմոսս ունի զիմաստ բանքս. Խոսր.: *Ոչ որքան է զօրութիւն պարունակեալ ʼի սմա իմաստից՝ նոցին զխորոցն յայտնեցին զխորհուրդ. Շար.: ԻՄԱՍՏ, Իմացումն, իմացողութիւն. ըմբռնումն մտօք. ծանօթութիւն. հասողութիւն կամ հասունութիւն մտաց. *Ոչինչ ծանօթագոյն իմաստս հաստատուն ունելով զնորա. Նիւս. կազմ.: *Դաշնակաւորութիւն արասցեն իմաստ բանականի մտացս, եւ ձայն զգալի մարմնոյս. Լմբ. սղ.: *Վեր ʼի յերկինս նայեցեալ, գալ ʼի յիմաստ նոցին խնդրեալ. Շ. վիպ.: *Ընդ զգալւոյն գիտութեան վերածեաց եւ յիմաստ իմանալւոյն իւր փառաց. Լմբ. էր ընդ.: *Առ կատարելահասակս, որք յիմաստս եւ ʼի բան հասեալք. Յհ. իմ. ատ.: ԻՄԱՍՏ. σοφία sapientia ἑπιστήμη scientia. իմաստութիւն. գիտութիւն. մակացութիւն. ... *Պատուեցին զայսպիսի գիւտս իմաստից. վասն որոյ եւ զբոլոր իսկ զյոյնս ոչ դանդաղիմ մայր կամ դայեակ ասել իմաստից. Խոր. ՟Ա. 1: *Իմաստիւ եւ քաջութեամբ կեցեալ. Փարպ.: *ոչ սիրեն հայքս իմաստ կամ գիտութիւն. Շիր.: *Անճաշակ հոգեւորական իմաստիցն: Մահացու լինել հոգեւոր իմաստից. Սարգ. յկ.: *Ըստ մարդկային իմաստի՝ յամենայնի նեղեալք ասէ. իսկ առ աստուած յուսովն ʼի վերայ բերէ, այլ ոչ նուազեալք. Բրս. հց.: *որք զարդարեցին անօրինաբար զիմաստսշ անեղին (այսինքն զիմաստութիւն աստուծոյ, կամ զգիտութիւն սուրբ գրոց եւ հարց): հաստատեցեր զեկեղեցիս հայաստանեայց՝ զլոյս իմաստից ʼի մեզ ծագելով Շար.: ԻՄԱՍՏ. Ճարտարութիւն. հմտութիւն արուեստի. արուեստագիտութիւն. ... *Որչափ վիրացն հարուածք անբժշկականք եւ անհնարաւորք ճարակեսցին, այնքանեօք չափովք ... իմաստ արուեստից բարձրեալ բժշկիդ բարեհռչակեալ լուսաւորեսցին. Նար. ՟Թ: Յարմարօղ արուեստագէտ ոք անչնչից գործեաց ընդ հարկանելով ... յայտնի առնէ զծածկեալ իմաստն. Նիւս. կազմ.: ԻՄԱՍՏ. ἑννόημα cogitatio ἑπινόησις excogitatio Խորհուրդ. խոկումն. մտածութիւն. գիւտ մտաց. ... *Խոհեր ʼի միտս իւր, թէ իմաստս այս իմ եւ ջանս՝ երկուց իրաց առիթ է ինձ բարւոյ: Պատմեցին զիւրեանց զիմաստս զամենայն, եւ զոր խորհեալն էին առնել. Փարպ.: *Խնդրէին ժամ դիպօղ զիմաստ խորհրդեանն կանարել. Յհ. կթ.: *Իմաստքն գործ լիէին. Ածաբ. ծն.: *Ոչ մարդկեղէն մտաց իմաստք են, այլ՝ հոգւոյն սրբոյ պատգամք: արժան է մեզ մերձ դնել տեսութեանս զիմաստն պօղոսի. Սարգ.: *Բաւական է զիմաստս խաբեութեան լուծանել: Որ իմաստս եւ խաբեութիւնս գործէր: Որ իմաստս չայս իմանայր (օձն). Փիլ.: *Զխառնուած օդոց լաւացուցանեն հնարից իմաստիւքʼʼ. որ եւ Հնարիմացութիւն. Եփր. աւետար.: ԻՄԱՍՏ. Իմացական զօրութիւն. միտք. կամ տեսւութիւն մտաց. *Ամբառնալ ուշիւ իմաստիցս ʼի կենցաղոյս երկրէ ʼի բարձունս: Մի՛ ուշ իմաստին բարձեալ: Իմով սակաւ ամասնայ իմաստիւ. Նար. *Անհասանելիք են արարածական իմաստիցս. Սարգ. յկ. ՟Բ: *Թէ զներքին իմաստդ խաւարեցուցանես, արտաքին մարդդ բռնութեամբ չնուաճի. Լմբ. սղ.: