- ԱՆԲԱՆ
- (ի, ից.) NBH 1-0119 Chronological Sequence: Unknown date, Early classical, 5c, 6c, 8c, 10c, 11c, 12c, 14c ա.գ. Որոյ չիք բան, այս ինքն բանականութիւն, եւ խօսք. անասուն. ... ἅλογος irrationalis, carens ratione etverbo *Կենդանիք՝ ոմանք բանականք, եւ ոմանք անբանք գոն: Ասելովն բանական՝ որոշեաց յանբանիցն: Կենդանի բանաւոր, եւ կենդանի անբան: Զանբանիցն եւ զբանաւորաց զբնութիւնս: Ոչ երբէք բանականն յանբանումն տեսանի, եւ ոչ անբանն ʼի բանականումն. Սահմ.: *Անբանիւն զմտաւորս զգաստացուցանես: Անբանից գազանաց դասուք. Նար. ԿԳ. ՀԴ: *Ճարակել անբանիւքն զանգւոցն բարութիւն: Զայս եւ յանբան կենդանիսդ գոյ իմանալ. Պիտ.: *Եթէ էր երբեմն՝ որ ոչ ունէր բան, նա ուրեմն յայնժամ անբան էր. Մագ. ՟Ե: *Նախախնամութիւն՝ անբա՞ն է, եթէ բանական. բանական. Փիլ. նխ. ՟ա.: *Ոչ ոք ասիցէ յողջախոհից՝ անբան գոլ երբէք զմիտսն. քանզի ոչ երբէք եղիցի միտք, թէ ոչ ունիցի բան. Կիւրղ. գանձ.: ԱՆԲԱՆ. Որպէս անբանական. օտար ʼի բանէ. անպատճառ. անխորհուրդ. անմտական. անկարգ. անիրաւ. տգէտ. անխելք. ... *Սրտմտութիւն անբան. Դիոն. ածայ. ՟Դ: *Զի մի՛ անբան եւ անպատճառ եղիցի. Սահմ. ԺԹ: *Անլուր ճշմարտութեանն սիրէ լինել անբան յամառութիւն. Յհ. իմ. ատ: *Անբան եւ անիրաւ փափագումն. Շ. ամենայն չար.: *Բանիւն առաջնորդելով՝ մի՛ ինչ անբանս գործեսցեն. ՃՃ.: *Մի՛ անբանս ինչ եւ անկարգս բամբասիցէք. Ոսկ. մտթ.: *Յաղագս անբանից արանց. Խոր. ՟Ա. 2: Եւ որպէս բնական, զգայական, նիւթական, արտաքին, առանց բանաւոր մտադրութեան եղեալ. *Անբան մասունքն հակառակին կործանիլ ʼի մեղսն, եւ բանականն ընդդէմ դարձեալ՝ ոչ տայ թոյլ. Լմբ. սղ.: *Անբան առաքինութիւնք ... անբանք կոչին վասն ոչ գիտելոյ զպատճառն, թէ զիա՛րդ պարտ է ողջախոհ լինել. զի եւ յանբան կենդանիսն բնաւորեցաւ այսպիսի առաքինութիւն տեսանիլ: Անբան արհեստք, եւ այլն. Սահմ.: *Ի հովուական ցպոյ եւ ʼի մաճակալութեան գործոյ, եւ յայլոց անբան արհեստից. Լմբ. պտրգ.: *Անբան կրթութեամբ վարին. Պիտ.: *Առանց խորհրդոյ գործ առաքինութեան անբան եւ անպտուղ անուանի: Մարմինն աղաղակէ զանբան աղօթս. Լմբ. սղ.: ԱՆԲԱՆ. որպէս անխօս. անբարբառ. անշունչ. անձայն. *Անբանն (տաճար) ʼի բանաւորէն կառուցեալ. Նար. ՀԴ: *Մարդն տաճար է Աստուծոյ, եւ բանական աշխարհ ʼի մէջ անբան աշխարհի. Ոսկիփոր.: *Անբան նիւթք. Լմբ. էր ընդ.: *Բերանակապ եւ անբան եւս եղեալ յառաջ քան զսպանանելն. Ագաթ.: *Ի բարբառ ձայնի անբան բերանոյ. Նար. խչ.: *Անբան եւ անլեզու ոմն ... Ոչ անբան ոք, այլ՝ հռետոր եւ բանաւոր յոյժ էր նա. Վրք. հց. ԺԵ: Կամ պապանձեալ. կարկեալ. համր. *Անբանս գրեթէ ʼի կաճառս ատենից. Պիտ.: *Զնոսա (զփարիսեցիս) անբանս արար. Իգն.: *Ետես զդեւսն, զի կային տխուրս եւ անբանս. Վրք. հց. ԺԹ: *Զլեզուն հատանել, անձայնս ʼի բաց տանել եւ անբանս. Ածաբ. կիպր.: Կամ որ ինչ լինի առանց խօսից. *Ինքն մեռաւ անբան, եւ ոչ ասաց ինչ. Վրք. հց. Ի: *Զանազանութիւն բանական պաշտամանն, եւ անբանի. Բրս. հց.: *Գոյ եւ անբան պաշտօն. որպէս եւ է սէրն, եւ ողորմութիւնն, հեզութիւնն. այս ամենայն եւ սոյնպիսիքն անբան պաշտօն կոչին. Ի գիրս խոսր.:
հայերեն բառարան (Armenian dictionary). 2013.