- ՑՈՒՐՏ
- (ցըրտոյ կամ տի.) NBH 2-0917 Chronological Sequence: Unknown date, Early classical, 5c, 6c, 7c, 8c, 10c, 11c, 12c, 13c ա. ՑՈՒՐՏ ψυχρός frigidus. որ եւ ՑՐՏԻՆ. Հակառակն ջերմի կամ տաքի. հով. զով. ... *Ջուր ցուրտ անձին ծարաւոյ ախորժելի է: Բաժակ մի ջուր ցուրտ: Գաղջ ես եւ ոչ ջերմ եւ ոչ ցուրտ. եւ այլն: *Ցրտոց եւ ըմպելեաց ջրոց: Ջերմից եւ ցրտից: Ջերմն ʼի ցրտէն, եւ հովն ʼի տապացուցչէն. Առ որս. ՟Է: Փիլ. իմաստն.: Խոսր.: *Բաժակ մի ցրտի ջրոյ. Ոսկ. մ. ՟Բ. 20: Նմանութեամբ՝ Անշուք. տգեղ. անզօր. անհիմն. անմարդի. խորշելի. տկար. անշնորհ. անպիտան. սուտ. պաղ. անհամ. *Դի ցուրտ յերկիր ընկենուին: Ցուրտ ցաւով. Խոր. ՟Գ. 37: Նախ. ՟գ. թագ.: *Հրէականս իմն հեղուն ցուրտս եւ խոտորակս եւ անմտութեամբ լիս: Պատճառս ցուրտ եւ աննման: Եւ կամ այլ ինչ ցուրտ պատճառս ուրախակիցն լինելոյ. Պրպմ. ձ: Ոսկ. յհ. ՟Ա. 36: Շ. ընդհանր.: Սարգ. յուդ. ՟Բ: *Եւ արդ մի՛ ʼի ցուրտ եւ ʼի սնոտի յոյս յուսացեալ պատրիցին: Զի զայսպիսի զամենայն ցուրտ մխիթարութիւն բարձցես. Ոսկ. ես.: *Ամբարտաւանք, հումք, ցուրտք, եւ անհաւատք: Զանմարդութիւն զցուրտ հմութիւն: Դարդարեսցուք յանմարդութենէ յայնմանէ, եւ ʼի ցուրտ հմութենէ. Ոսկ. յհ. ՟Բ. 8. 4. 14: գ. ՑՈՒՐՏ. գ. ψῦχος frigus παγετός, πάγος glacies, gelu. որ եւ ՑՐՏՈՒԹԻՒՆ. Հակադրեալն ջերմութեան՝ տապոյ եւ տօթոյ կամ ջրոյ. ցուրտ եղանակ՝ ժամանակ. օդ ցրտագին. պարզ. պաղութիւն, պաղ. ... *Ցուրտ եւ տօթ, ամառն եւ գարուն: Հուր եւ տապ (կամ ջեր), ցուրտ եւ սառն: Ցուրտ էր, եւ ջեռնութիւն: Ի տուէ ʼի տօթի, եւ գիշերի ʼի ցուրտ: Ի տօթի տուջեան, եւ ʼի ցուրտ գիշերոյ: Առաջի ցրտոյ նորա ո՞ կարէ կեալ: Յաւուր ցրտոյ: Վասն անձրեւին, եւ վասն ցրտոյն: Ի ցուրտ եւ ʼի մերկութեան. եւ այլն: *Ի մէջ վտանգի նեղութեան ցրտի կայցէ. Մծբ. ՟Դ: *Կամ կարի ʼի ցրտոյ լլկելոյ. Եզնիկ.: *Սովով եւ ծարաւով, ցրտով եւ մերկութեամբ. Բրս. գոհ.: *Որպէս ցուրտ եւ տօթ զի մինն զովացուցանէ եւ միւսն ջեռուցանէ: Ցրտով եւ ջերմաւ զտունկս եւ զբոյսս ապականէ. Յճխ. ՟Է: *Մերկութեամբ եւ ցրտիւ: Փոխանակ վշտին տօթոյ եւ ցրտին. Վրք. հց. ՟Բ. եւ ՟Ի՟Զ: *Զոմանս ʼի ցուրտ եւ ʼի պարզ ընկենուին. Եփր. վկ. արեւ.:
հայերեն բառարան (Armenian dictionary). 2013.