ՔԱՂՑՐ

(ցու, ու, ցունք, ցունց, ուք. (գտանի եւ քաղցրի կամ քաղցուի. քաղցրունք.)) NBH 2-0973 Chronological Sequence: Unknown date, Early classical, 5c, 7c, 10c, 11c, 12c, 13c ա. γλυκύς dulcis ἠδύς, χρηστός suavis, jucundus, frugalis, utilis, probus, opimus, clemens, bonus, benignus. Անոյշ. համեղ. յոր լինի քաղցնուլ իբր յախորժահամ. նմանութեամբ՝ ախորժելի, հաճոյական. ցանկալի. հեշտալի. դիւրիչ. լաւ. ընտիր. գեղեցիկ. քաղցրաբարոյ. բարի, եւ բարերար, եւ այլն. քաղցր, անուշ. ... *Ի կերչէ ել կերակուր, եւ ʼի հզօրէ ել քաղցր: Որպէս զի քաղցր են ʼի քիմս իմ բանք քո, քան զմեղր բերանոյ իմոյ: Անձին կարօտելոյ եւ դառն իբրեւ զքաղցր թուի: Պտուղ նորա քաղցր է ʼի կոկորդի իմում: Յոյժ քաղցր թզոյ: Իբրեւ զթուզ քաղցր: Կերա՛յք եւ արբէ՛ք զպարարտս եւ զքաղցունսʼʼ. յն. զքաղցութիւնս. եւ այլն: Կամ *Քաղցր է տէր: Դու միայն թագաւոր քաղցր: Քաղցր է ողորմութիւն քո: Քաղցր եղիցի նմա օրհնութիւն իմ: Քաղցր քուն է ծառայի: Քաղցր այր ողորմի, եւ տայ փոխ: Քաղցր եւ բարերար եւ սիրելի էի զօրաց իմոց: Առ քաղցր հեբրայեցիս ողջոյն յոյժ: Որ քաղցր են բանիւք: Ապականեն զբարս քաղցունս բանք չարք. եւ այլն: Հեշտ եւ սիրելի ամենայնի, որպէս այնպիսին բժշկութիւն բուռն կրիցն լինելով, անուանեցաւ քաղցր. Պղատ. տիմ.: *Քաղցր եւ դառն ասի, որ համահամ քմացն ճանաչի: Քաղցր եւ անուշ բարեօք լի է: Յորդ եւ քաղցր անձկաւ փափաքելով: Քաղցր խոնարհութեամբ: Որ փոխեն զքաղցր ժամանակ խնամոց նորա ʼի դառն հատուցումն: Ազգ գազանաց պէսպէս բնութեամբ՝ քաղցունք եւ դառինք. Յճխ.: *Վեհն ʼի տկարէն ընդոտնի, տեղի յարդարէ ուժգինն՝ քաղցուն (հեզոյն). Նար. մծբ.: *Ամենայն ումեք իւր սովորութիւն քաղցր է: Բազումք են քաղցունք եւ հանդարտք: Քաղցունս ապա յօրինէ յայս. Ոսկ. յհ. ՟Բ. 18. 30: *Արդար էր, այսինքն հեզ եւ քաղցր. Շ. մտթ.: *որում ցանկացեալ ոմն ʼի սրբոցն՝ ասէ. քա՛ղցր է արեւ յետ ամպոց, որպէս եւ քաղցր է հանգիստ յետ աշխատութեան. Արծր. ՟Ե. 3: *Պատառէ զքաղցր ակօսս. Ածաբ. նոր կիր.: *Կենադանի երկրին, զոր քաղցունքն ժառանգեն. Նախ. առակ.: *Արբուսցէ առատութեամբ հոսանացն քաղցունց: Այս զձեզ քաղցունս արասցէ եւ ուղղափառագոյնս. Սարկ. աղ.: Առ որս.: *Զի եւ համբակագունիցն առաջնորդք բարուց քաղցունց լինիցին. Պղատ. օրին. ՟Բ: *Ո՞ր է լաւագոյն, բնակել առքաղցունս քաղաքացիս, եթէ առ չարս. Պղատ. սոկր.: գ. ՔԱՂՑՐ գ. որպէս Քաղցրութիւն, կամ մեղր. *Ռետինդ քաղցու (այսինքն քաղցրութեան), ռամ հոգւոյս արբո՛ Իբր դառնութիւն եդեալ ընդ քաղցու. Ժմ.: Նար. ՟Ձ՟Բ: *Յովհաննէս մարախով եւ վայրենի քաղցու կերակրեալ լինէր. Լաստ. ՟Զ: մ. ՔԱՂՑՐ. մ. ՔԱՂՑՈՒՆՍ. իբր Քազցրութեամբ. անո՛ւշ անուշ. *Քաղցր ʼի քուն լիցիս (կամ քունեսցես). Առակ. ՟Ի՟Գ. 24: *Դառնաբեր վիժանք հոգւոյն քաղցո՛ւնս բզխեսցեն. Շ. տաղ խաչի.: Անսովոր հոլովք. *Ճանապարհ բարւոյ եւ քաղցրի. Լմբ. սղ. յռջբ: *անձրեւս քաղցրունս եւ շահեկանս շնորհեսցես նոցա. Ճ. ՟Ժ.: *Յերկաքանչիւրոցն յարձակեալ՝ ʼի քաղցրնոցն եւ ʼի տրտմականացն. Ոսկ. յհ. ՟Բ. 30: Չարութիւն դառնին՝ ընդդէմ էր ողորմութեանն քաղցրոցն. Եփր. համաբ.: *Սպիատակին է սպիտակագոյն, եւ քաղցութիւն դարձեալ (ʼի) հաւասարութիւն՝ այլ քաղցրագոյն. Բրս. ապաշխ.: