ԸՆԴ

(-) NBH 1-0764 Chronological Sequence: Unknown date, Early classical, 6c, 7c, 8c, 11c, 12c, 13c, 14c (նախդիր). εἱς, πρός, ἑπί, ἑν ad, super, in Ի տրականն, որպէս Առ. ʼի. յ. ց. դէպ ʼի. ʼի վերայ. շուրջ. զոյգ, եւ այլն, պէսպէս ոճով. զոր օրինակ ասի. *Հայել ընդ իս, ընդ նա, ընդ արեւելս: Սկսաւ ասել ընդ ժողովուրդսն: Ել համբաւս այս ընդ ամենայն երկիրն ընդ այն: Գնաց ընդ իւր կողմն: Թքանել ընդ երեսս: Հարկանել ընդ գլուխն: Խորհէին կամ վիճէին ընդ միմեանս: Զարմանային ընդ վարդապետութիւն նորա: Բեւեռեա՛ ընդ երկիւղ քո. եւ այլն: *Որ ինչ կայ ընդ երեսաց լուսոյն, նա է պատճառ երեւելոյ խաւարինʼʼ. այսինքն յերեսաց, յառաջոյ կողմանէ. Վեցօր. ՟Զ: Տր. կամ ներգոյ. անխտիր ʼի տեղականս. զոր օրինակ, *Ընդ արեւելս. ընդ արեւմուտս. ընդ հիւսիս, ընդ հարաւ. ընդ տիեզերս, ընդ հանուր. ընդ փողոցս, ընդ հրապարակս. եւ այլն: Ներգոյ. առաւել ʼի ժամանակականս, եւ ʼի դերբայս. զոր օրինակ. *Ընդ աւուրսն ընդ այնոսիկ: Ընդ այն ժամանակս: Ընդ այն աւուրս: Ընդ այգն: Ընդ երեկս: Եւ եղեւ ընդ անցանելն նոցա՝ ասէ Եղիա: Ընդ երթալն նորա նեղէին զնա: Ընդ տեսանելն զնա: Ընդ յառնելն ʼի քնոյ: Ընդ լինել պատերազմի, եւ այլն: ԸՆԴ. (նախադրութիւն). լծ. յն. անդի, կամ անդ՝. ἁντί, ἁντ’, ἁνθ’ pro, loco, vice Սեռական խնդրով, իբր Փոխանակ. փոխան. ʼի տեղի. *Ա՛ռ մի ʼի կորից նորա, եւ ելից ընդ այնր մարմին: Տացէ անձն ընդ անձին, ակն ընդ ական, ատամն ընդ ատաման: Թագաւորեաց Յովրամ եղբայր նորա ընդ նորա: Եւ զայն առեալ՝ տացես նոցա ընդ իմ եւ ընդ քո. եւ այլն: Տե՛ս եւ ՓՈԽԱՆ ԸՆԴ, ՓՈԽԱՆԱԿ ԸՆԴ: Մերթ եւս սեռականն առընթեր այլոյ սեռականի գտանի եդեալ փոխանակ գործիականի, եւ յայնժամ ընդն տայ նշանակել Ի ներքոյ. տակը. *Զնուաճեալսն ընդ կարգաց ապաշխարութեանʼʼ. այսինքն ընդ կարգօք. Յճխ. ՟Ժ՟Թ: *Անկանի ընդ անթիւ ախտից ծառայութեան. Պիտ.: *Որք ընդ նորայն հովանացեալ շնորհի. Մագ. ՟Ժ՟Դ: *Անկեալք եղեն եւ ընդ ապականութեանն կրից. Շ. թղթ.: *Լռեալ դադարէ եւ Յիսուս նոյնգունակ, մտեալ ընդ թուոյ ամաց երեսնից. Եղիշ. մկրտ.: ԸՆԴ. σύν, μετά cum վերջահոլով տրական խնդրով, իբր Հանդերձ. ʼի միասին. զոյգ. կից. առընթեր. հետ, հետը. ... *Եւ ամենայն Երուսաղէմ ընդ նմա: Բազմեսցին ընդ Աբրահամու եւ ընդ Սահակայ եւ ընդ Յակովբու: Եւ եղեւ ընդ հրեշտակին ընդ այնմիկ: Եւ այնոցիկ որ ընդ նմայն էին: Եկին ընդ մեզ. եւ այլն: *Ընդ երանելի մանկանցն երգեսցուք: Ընդ հրեշտակացն դասուց. Շար.: (Այլ առ չշփոթելոյ ընդ սեռ". ստէպ ասի, ընդ մանկունս, ընդ դասս, եւ այլն): Կամ որպէս Զոյգ ընդ. իսկ եւ իսկ. նոյն ժամայն. *Եւ ընդ բանին յարուցանէր. Շ. խոստով.: *Ընդ մերոյ աշխարհին շարժման՝ եւ արեւմուտք եւս մեծապէս շարժեցան. Եղիշ. ՟Գ: Եւ որպէս Ի վերայ. *Նայեցեալ ընդ Յիսուսի. Յհ. ՟Ա. 36: *Նախանձեցաւ Ռաքէլ ընդ քեռն իւրում. Ծն. ՟Լ. 1: *Ոչ արարին ողորմութիւն ընդ տանն յերոբովամայ ... ըստ ամենայն բարութեանն՝ զոր արար ընդ Իսրայէլի. Դտ. ՟Ը. 35: *Խռովեալք ընդ բանին: Զգեցաւ մազեղէնս մերկ ընդ անձիննʼʼ. այսինքն ʼի վերայ մարմնոյն. Վրք. հց. ՟Ժ՟Ե. եւ ՟Լ՟Ը: ԸՆԴ. առընթեր բացառականի՝ տայ զզօրութիւն իմն ներգոյականի. զոր օրինակ. *Ընդ աջմէ. ընդ ահեկէ. ընդ ձախմէ. եւ այլն: *Սեմէի երթայր մօտ առ նա ընդ կողաց լերինն. ՟Բ. Թագ. ՟Ժ՟Զ. 13. յն. ʼի կողէն: *Ընդ արեւելից կողմանէ. Եփր. ծն.: Կամ իբր Ի, բացառականի. *Յայտ արար՝ թէ ընդ տկարութենէ մնաց սպանանելն արդեմբք. Լմբ. աբդիու.: *Անկցին ընդ կողմանէ քումմէ հազարք. Ոսկ. ես.: ԸՆԴ. գործիականաւ՝ ունի զզօրութիւն ձայնակից մասնկանս Ենթ, այսինքն առ ստորեւ. ʼի ներքոյ. ὐπό, ὐφ’ sub տակը. ... *Զովասջիք ընդ ծառովս: Հնազա՛նդ լեր ընդ ձեռամբ նորա: Նստաւ (էշն) ընդ Բաղաամաւ: Ընդ յարկաւ: Ընդ թեւովք: Այր մի եմ ընդ իշխանութեամբ, ունիմ ընդ ինեւ զինուորս. եւ այլն: Անսովոր են առաջիկայ ոճք, գործիական դնելով փոխանակ տրականի, եւ այլ եւս հոլովոյ. *Ամք ութ ընդ երեք հարիւրով: Եօթն ամ ընդ երեսնիւ: Չորս ամս ընդ քառասնիւ: Թագաւորեալ ամս երկու ընդ քառասնով. Եւս. քր.: *Ոչ զոք գտանեմ անդ, ընդ որով օրհնեմք զԱստուածʼʼ. այսինքն ընդ որում. Վրք. հց. ՟Ի՟Զ: *Ընդ արեւելիւքʼʼ. այսինքն ընդ արեւելս. Շիր.: *(Դեւք) ընդ մեօք միշտ գնան ʼի կենցաղս. Լմբ. սղ.: *Ընդ ամենայն ջերմագութ հարամբ անցանէ այս բանʼʼ. այսինքն զամենայն հարամբ. Լաստ. ՟Ժ՟Է: *Տե՛ս ո՛րչափ բազմութիւն աստեղաց են յերկինս, եւ ընդ ամենեսեան ոչ են բաւական լուսաւորել զտխուր տրտմութիւն գիշերոյն. Վեցօր. ՟Զ: ԸՆԴ. (նախդիր՝ նշանակութեամբ նախադրութեան). σύν cum Հանդերձ. ʼի միասին. զոյգ. հետ, հետը. ... *Ընդ մաքսաւորս եւ ընդ մեղաւորս ուտէ: Յիսուս գնաց ընդ նորա: Եկին ընդ իս եւ սոքա: Ընդ միմեանս վիճէին: Խորհէին ընդ միմեանս: Ընդ սիրելիս մեր՝ ընդ Բառնաբայ եւ ընդ Պօղոսիʼʼ. յն. ընդ սիրելեաց մերոց եւ այլն: (Այլ զի մի՛ շփոթեսցի ընդ սեռ". հոլովոյ, ընդ սիրելիս ասի խորհրդով): *Ընդ դասս երանելի վկայից: Ընդ երկնային հոգեղինաց դասքն այսօր տօնեմք: Ընդ հրաւիրեալսն ʼի կոչումն: Ընդ սուրբս քո դասեա՛, եւ ընդ արդարսն պսակեա՛. Շար.: *Խորհեցաւ Դաւիթ ընդ Նաթան. Լմբ. սղ.: Ստէպ բերէ եւ զնշանակութիւն գործիականի, կամ բացառականի, կամ ներգոյականի, կամ տրականի՝ պէսպէս ոճով. διά, δι’ per եւն. *Ընդ խաղ. ընդ կատակս. ընդ խաբս, եւ այլն: *Բժշկէին զհարուածս ժողովրդեան իմոյ ընդ արհամարհանսʼʼ. յն. արհամարհելով. Երեմ. ՟Զ. 14: *Ընդ իւրեանց ձեռն զգործի նաւին ընկեցին. Գծ. ՟Ի՟Է. 19: *Ակամայ մտցեն ընդ լուծ ծառայութեան թագաւորութեան նորա. Կոչ. ՟Ժ՟Ե: *Ընդ այլ ճանապարհ գնացին յաշխարհն իւրեանց. Մտթ. ՟Բ. 12. ( ուրիշ ճամբով, ուրիշ ճամբէն ): *Խօսին իբրեւ ընդ մի բերան: Ընդ մի բերան զհրամանն գովէին. ՟Գ. Թագ. ՟Ի՟Բ. 13: ՟Գ. Մակ. ՟Ե. 11. որ եւ ասի՝ Ի միոջէ բերանոյ. մէկ բերնով, մէկ բերան. *Կախիցի երկան իշոյ ընդ պարանոց նորա. Մտթ. ՟Ժ՟Ը. 6. (վզէն, վիզը): Իսկ՝ *Ասել ընդ միտսʼʼ. իմա՛, ʼի միտս, ʼի սրտի: Որպէս եւ *Ընդ ամենայն տեղիս է տէրութիւն նորաʼʼ. իբր յամենայն տեղիս. Սղ. եւ այլն: ԸՆԴ, ԸՆԴ. Կրկնութեամբ՝ նշանակէ Ընդ մէջ, ʼի մէջ. *Ուխտին ընդ իս եւ ընդ ամենայն երկիր: Մի՛ լիցի կռիւ ընդ իս եւ ընդ քեզ, եւ ընդ հովիւս իմ եւ ընդ հովիւս քո: Ընդ իս եւ ընդ քեզ զի՞նչ է այն: Եւ ահա է այն ընդ Կադէս եւ ընդ բարադ: Կախեցաւ ընդ երկինս եւ ընդ երկիր. եւ այլն: *Երկար միջոց ճանապարհին ընդ նա եւ ընդ ամբոխն. Խոր. ՟Ա. 10: *Այս եղիցի քեզ նշան ընդ ճշմարտութիւն եւ ընդ ստութիւն. Վրք. հց. ՟Բ: Կամ իբր Միանգամայն. բոլորը մէկտեղ. *Եւ լինէր հանդէս համարուն վաթսուն եւ վեց հազար այր՝ ընդ հեծեալ եւ ընդ հետեւակ. Եղիշ. ՟Ե: *Հազար չորեքարիւր եւ ՟Լ. ամ ... ընդ շատ եւ ընդ փոքր. Եփր. ՟գ. կոր. այսինքն աւելի կամ նուազ. միանգամայն առեալ: Նովին ոճով ասի. *Աւետարանիչս զառաջին գնալ զօրականացն առ քահանայապետսն եւ զերկրորդս՝ ընդ մի պատմէʼʼ. իբր մի, կամ միանգամայն. Սկեւռ. յար.: *Ընդ ամենայն: Ընդ բնաւ. եւ այլն, Տե՛ս ʼի բառսն ԱՄԵՆԱՅՆ, ԲՆԱՒ: ԸՆԴ ԱԿԱՄԲ ՀԱՅԵԼ. (1-0765) Տ. ʼի բառն ԱԿՆ: ԸՆԴ ԱՂՕՏ. (1-0765) Տ. ԱՂՕՏ: ԸՆԴ ԱՋՄԷ. (1-0765) Տե՛ս ʼի բառն ԱՋ: նխ. եւ մ. ԸՆԴ ԱՌԱՋ. (1-0765) Հոլովականն բառիս Առաջ. իբր. նխ. եւ մ. Յառաջս. ʼի դէմս. ընդդէմ: Ուստի ԸՆԴ ԱՌԱՋ ԵԼԱՆԵԼ, ԵՐԹԱԼ ուրուք կամ ումեք եւ այլն, է Հանդիպել, պատահել, կանխել պատուով, եւ զդէմ ունել. դիմաւորել. ... *Ել յայէլ ընդ առաջ նորա: Ելանիցէ ընդ առաջ իմ: Որ առաքեացն զքեզ այսօր այսր ընդ առաջ իմ: Ել Պտղոմէոս ընդ առաջ նորա զօրօք բազմօք: Յոտն եկաց արքայ ընդ առաջ նորա: Ուրախ եղեն ընդ առաջ նորա: Ել արքայ սոդոմացւոց ընդ առաջ նորա: Ընդ առաջ եղեն նմա հրեշտակք Աստուծոյ: Ելին նմա քաղաքացիքն ընդ առաջ. եւ այլն: *Ոչ կամեցաւ ընդ առաջ նորա ելանել պատերազմաւ. Եղիշ. ՟Ա: *Զյանձնառականն ընդ առաջ տանելով բան, ահաւասիկ եմ ես. Յհ. իմ. ատ.: *Զի մի՛ կարծիցի, թէ առ պարծանս ինչ ընդ առաջ երթայցէ սքանչելեօքն. Երզն. մտթ.: *Ոչ յայտնի ինչ տուաւ հրամանն, եւ ընդ առաջ գնացʼʼ. յն. ʼի վերայ կամ ʼի վեր վազեաց: *Վաղվաղակի գնայր ընդ առաջ հրամանին. Ոսկ. ես.: ԸՆԴ ԱՌԱՒՕՏՍ. (1-0765) Տ. ԱՌԱՒՕՏ: ԸՆԴ ԴԷՄ (1-0767) Տ. ԸՆԴԴԷՄ ԸՆԴ ԵՐԵԿՍ. ԸՆԴ ԵՐԵԿՈՅՍ. (1-0771) Տե՛ս ԵՐԵԿ, ԵՐԵԿՈՅ: մ. ԸՆԴ ԵՐԿԱՐ. (1-0771) մ. ἑπι πολύ diu Յերկար. ցերկար ժամանակ. շա՛տ. երկար ատեն. խելմը. ... *Կտտել զքեզ ընդ երկար. Ագաթ.: *Այլ ո՛չ ընդ երկար կալաւ բարկութիւն քո. Իմ. ՟Ժ՟Ը. 20: *Զի մի՛ ոք առ ընդ երկար ժամանակն հրաժարեսցէ, եւ չունիցի ակն դարձի գերութեանն. Տօնակ.: ԸՆԴ ԵՐԿԱՐ ԱՌՆԵԼ, կամ ԼԻՆԵԼ. μακρύνω, -ομαι in longum differo, -or Յերկարաձգել, իլ. յամել. *Ընդերկար եղեւ պանդխտութիւն իմ. Սղ. ՟Ճ՟Ի՟Ը. 3: ՟Ճ՟Ժ՟Թ. 5: մ. ԸՆԴ ՀԱՆՈՒՐ. մ. (1-0771) Տ. ԸՆԴՀԱՆՈՒՐ. ԸՆԴ ՀՈՒՊ. (1-0772) Տ. ՀՈՒՊ: ԸՆԴ ՄԷՋ. (1-0772) Տ. ՄԷՋ: ԸՆԴ ՁԵՌՆ. նխ. (1-0772) Ի ձեռն. ձեռամբ, միջնորդութեամբ. ... *Հաշտութիւն խօսեցեալ ընդ ձեռն Սմբատայ ասպետի: Ընդ ձեռն ո՛ր եւ է թագաւորի. Խոր. ՟Գ. 58. 65: *Ընդ ձեռն երեւելի անդրեացն. Յհ. իմ. պաւլ.: *Ընդ ձեռն այդպիսի բանից. Ընդ ձեռն այսոցիկ, կամ այսորիկ. Խոսրովիկ.: ԸՆԴ ՎԱՅՐ. (1-0775) Տ. ՎԱՅՐ: ԸՆԴ (2-1052) Տ. ԸՆԴՎԱՅՐՔ