ՊԱՐՏ

(ոյ, ՊԱՐՏՔ, տուց.) NBH 2-0641 Chronological Sequence: Unknown date, Early classical, 5c, 6c, 8c, 10c, 11c, 12c, 13c գ. ՊԱՐՏ ՊԱՐՏՔ. χρέος, ὁφείλημα , ὁφειλή, τὸ ὁφειλομένον debitum. Որպէս լծ. ընդ թ. պօրճ. որ եւ պարտիք. Ինչ մի իրավամբք հատուցանելի այլում, յո՛ր եւ է կարգի. տալիք. ... *Արկ զնա բանտ, մինչ հատուսցէ ըզպարտսն: Զամենայն զպարտսն թողի քեզ: Հատուցէք ամենեցուն զպարտս. եւ այն: *Ամենայն պարտք արքունի, հասք եւ օրենք. ՟Ա. Մակ. ՟Ծ՟Է. 8: *Սաստիկ արկին զպարտս (կամ զպարտերս) հարկաց աշխարհին ʼի վերայ տան նորա. Եղիշ. ՟Է: *Հատուսցուք վաշխիւ զպարտն, Եթէ արդեօք այնչափ քաջառատք երեւեսցուք. Ածաբ. ի կիպր.: *Գոլով ʼի ներքոյ պարտուց ոսկւոյ լտերց հարիւրից. Կլիմաք.: *Ոչ ընդունիս զթողութիւն, այլ մեռանիս պարտուքն. Բրս. գորդ.: *Անցեալ գնաց առ տրդատ՝ զհորն պարտսն հատուցանել. Զենոբ.: Ոճով ասի. *Կնոջ այր իւր զպարտն (ամուսնութան) հատուսցե. նոյնպէս եւ կինն՝ առն իւրում. ՟Ա. Կոր. ՟Է. 3: *Այ (ինքնին) զմեր հատուցեալ պարիս, եւ մեր դարձեալ ʼի նոյն լինել պարտս՝ կարի յանդգնութիւն է. Խոր.: *Ետուր մեզ զորդիտ քո միածին պարտապան եւ պարտս (իբր լցող զտեղի պարտուց, կամ ինչ մի վճարելի որպէս պարտք). Պտրգ.: *Պարտ է մեզ զսիրելի որդի՝ փոխանակ հոգեւոր սննդեանն՝ զպարտոյ պարտսն հատուցանել նմա. Վրք. ածաբ.: ՊԱՐՏ. δάνειον mutuum. Փոխ. եւ զոր ինչ իրաւամբ կարէ պահանջել պարտատէրն. առնէլիք. ... *Այրն՝ առ որում պարտքն քո իցեն, հացէ զգրաւն արտաքս. Օր. ՟Ի՟Դ. 11: *թողցես զամենայն պարտս քո, զոր պարտիցի քեզ ընկեր քո: Եղբորն քում թողութիւն արասցես զպարտուցն քոց (յամի թողութեան). Օրին. ՟Ծ՟Բ. 2. 3: Յորմէ ՊԱՐՏՈՅ ՏԷՐ, որպէս պարտատէր. առնլիքի տէր. ... *Որ պարտոյ տէրն էր նեղէր կեղէր (զնա) դարձուցանել անդրէն զպարտսն. Ճ. ՟Բ.: ա. ՊԱՐՏ. ա. Պարտաւոր, պարտական. αἵτιος, ἕνοχος obnoxius, reus, causa. Պարտական. եւ Առիթ կամ չարեացապարտ. ... *Որ թագաւորեցոյց զչարն, է պարտ չարեաց. Եզնիկ.: *Մի՛ ասեր դու ցիս, թէ մարմին պարտ է մեղաց. զի թէ մարմին պարտ է մեղաց, ընդէ՞ր մեռեալ չմեղանչէ: Պարտ արեանն էր Մանէ՝ վասն մահու մանկանն, եւ այլն. Կոչ. ՟Դ. ՟Ղ: *Ես ինձէն զիս ինքն պարտ վարկայ կրկին հատուցման. Նար. ՟Ծ: *Ես եմ որ եղէ պարտ ամենայն հոգեաց տան հօր քո. Եփր. թագ.: *Զանձն պարտ առնէ, թէ ես եմ. (յն. ինքն զայսորիկ ասէ առնել): Ոչ յորժամ ասիցէ, թէ ծածկեցար զայս յիմաստնոց, զաստուած ինչ պարտ առնէ ... ոչ զնա ինչ պարտ առնէ, այլ զնոսա որք մնին պատճառք լինէին: Ո՞ր է, որ պարտ առնիցէ զաւետարանիչն. Ոսկ. մ. ՟Բ. 10. 13: եւ Ոսկ. յհ. ՟Ա. 4: *Զանձն պարտ առնէ տալոյն. Իգն.: *Ցամաքելոյ եւ խլելոյ չէր նա (թզենին) պարտ. Եփր. համաբ.: *Առաւել քեզ աշխատութեան եւ վաստակոյ պարտ է (այսինքն պետք են). Կլիմաք.: *Զդարձ փոխարինին՝ որ պարտ էր մոլորութեան նոցա, յանձինս իւրեանց ընդունէին. Հռ. ՟Ա. 27: *Զայն՝ որ պարտն իցէ պանջելոյ, տանջեցեր. Իմ. ՟Ծ՟Բ. 15: ա. ՊԱՐՏ. ա. δέον, ὁφειλόμενος, -νη, -νον, χρεωστουμένος, χρήσιμος quod oportet, debitus, -a, -um, aequus, par, conveniens. (որպէս լծ. ընդ պ. պայէտ, եւ ֆարզ ). Պատշաճ. Պարտուպատշաճ. օրինաւոր. յանկաւոր. արժան. ... *Երբեմն ցուցանէ իրս՝ աստուածութեանն միայն եղեալ պարտ. զի իմասցի երկաքանչիւր (այսինքն աստուած եւ մարդ գոլ). Կիւրղ. գանձ.: *Խոստացաւ զորդիսն ապրեցուցուել ʼի պարտ բաշխից (այսինքն ʼի տալի տրոց) Եւս. քր. ՟Բ. յն. Տե՛ս եւ պարտբաշխի: *Տացի Աստուծոյ պարտն, եւ մարդկութեանն՝ նմա վայելուչն եւ պարտն. Կիւրղ. գանձ.: *Հատոյց նոցա զպարտն (զարժանն պատժոյ մեղաց) ʼի ձեռն հռոմայեցւոց. Գէ. ես.: *Ընդ երկրաւորիս՝ զանվախճանն (տալ) պարտ վարկանիս. Նար. ՟Ծ՟Է: *Ոչ պարտ վարկաւ յունկն մարդոյ խօսիլ (զանճառելիսն). Խոսր.: *Զոր ոչ է պարտ մարդոյ խօսիլ. պարտն փոխանակ չկարելոյ է (այսինքն անմարթ գոլոյ). Նար. երգ.: *Պա՛րտ են (այսինքն վայել են) պատարագք ուրախութեանց. Իսիւք.: ՊԱՐՏ ՎԱՐԿԱՆԵԼ. Պարտական, կամ Արժան համարել: Տե՛ս ʼի կարգի նախադրեալ կրկին նշ: դիմազ. ՊԱՐՏ Է, ԷՐ. դիմազ. δεῖ, δέον ἑστί, χρή oportet, opus est, par est, deest ὁφείλω debeo. պարտք են. հարկ է. արժան է. օրէն է. ʼի դէպ է. պետք է, կիյնայ, կըվայլէ .... Տե՛ս եւ ՊԱՐՏԻՄ, պարտէիր, պարտէաք. *Պարտ է մեզ որ կարողս եմք՝ զտկարութիւն տկարացն բառնալ: Ապա եթէ այնպէս ինչ պարտ իցէ լինել, զոր, կամի արասցէ: Առն մարդոյ չէ պարտ ծածկել զգլուխ: Ինձ պարտ էր ձէնջ վկայութիւն առնուլ: Ուստի պարտ իսկ էր նմա ամենայնիւ եղբարց նմանել: Փոխանակ զի պարտ էր ձեզ լինել վարդապէտս վասն ժամանակին, եւ այլն: *Միթէ հանապազ պա՞րտ իցէ ձեզ ուրախութեամբ մտանել ʼի սրբութիւնս իմ. Ես. ՟Ղ. 29: *Պարտ են նմա երթալ յերուսաղեմ, եւ բազում չարչարանս չարչարել: Պարտ է յամենայն ժամ կալ նոցա յաղօթս: Իսկ արդ ո՞չ էր պարտ ողորմելի եւ քեզ ծաղայակցին քում: Ո՞չ զնոսա պարտ էր չարչարե քրիստոսի: Համարձակեցայց, որպէս եւ պարտ իցէ ինձ խօսել: Չէ՛ պարտ այդպիսւոյգ կեալ: Ո՛չ է պարտ եղբարք իմ այսմ այսպէս լինել. եւ այլն: *Ասեն բաղումք ʼի բանից կարգի (այսինքն որպէս առած), թէ պարտ է երկնչել՝ յորժամ զայլոց պատիժս տեսանիցեմք. Գէ. ես.: ՊԱՐՏ ԵՒ ՊԱՏՇԱՃ Է. ՊԱՐՏ ՈՒ ՊԱՏՇԱՃ Է. Նոյն ընդ վ. Տես եւ պատշաճ. *Ոչ էր պարտ եւ պատշաճ ʼի սուրբ տեղւոջէ անտի գանձ երթալ զոհնց կռոց դից պաշտաման. ՟Բ. Մակ. 19: *Պարտ եւ պատշաճ էր մեզ ոչ կարօտանալ եւ այլն. Ոսկ. մ. ՟Ա. 1 : *Պարտ ու պատշաճ է մաքրել. *Պարտ ու պատշաճ է առ միմեամբք մակաղել. Ոսկ. ես. եւ Ոսկ. մ. ՟Ա. 13: *Ժամանակն՝ յորում պարտուպատշաճ էր նմա յայտնել: Զիա՞արդ դադարէր նա ʼի գործոյ անտի՝ որ պարտուպատշաճ էր նախանձու նորա. Եփր. օրին. եւ Եփր. թագ.: ՊԱՏՇԱ՜Ճ Է. դիմազ. ՊԱՐՏ ԵՒ ՊԱՏՇԱՃ Է. (2-0616) Անկ է. արժան է. *Ոչ էր պարտ եւ պատշաճ. ՟Բ. Մակ. ՟Դ. 19: *Ինձ անկ է հայրենի իշխանութիւնն ... (եւ միւսն) ասէր. ինձ պատշաճ է. Եւս. քր. ՟Ա: *Յոչինչ դառնալ եւ դարձուցանել չէ պատշաճ. Եզնիկ.: *Ցուցանէ եթէ ʼի վերայ Յովբայ պատշաճ են ասացեալքն. Իսիւք.: գ. ՊԱՐՏԲԱՇԽԻ կամ ՊԱՐՏ ԲԱՇԽԻ. (=2-0643). գ. որ եւ պարտ բաշխք ասի. Տուրք՝ որպէս հարկաւ տալի ʼի բաշխ. բաժ. հարկ. *Ղովտ վասն պատուելոյ զծառայս նորա՝ զդուստրս իւր տայր պարտբաշխի ʼի թշնամանս. Ոսկ. ՟ա. թես. ՟Ը: *զիւրսն փոխանակ այլոց ունէր յանձին տալ պարտ. բաշխի. Սեբեր. ՟Բ: *Ո՞վ լուաւ, եթէ մարդ ոք ʼի մարդկանէ զմիածին որդին եւ զսիրելի վասն ծառայիցն պարտբաշխի առնիցէ. Սարգ. ՟ա. յհ. ՟Է: Իսկ ի Հին բռ. գրի, *Պարտբաշխի. փոխանակ, կամ պանդակ, կամ ՟Ը վայրʼʼ :