ՇՈՒՆՉ

(շնչոյ, ոց կամ ից.) NBH 2-0490 Chronological Sequence: Unknown date, Early classical, 6c, 8c, 10c, 12c, 13c գ. πνοή, πνεῦμα flatus, halitus, spiramen, spiritus. Ներքին օդ կամ հողմ թոքոց կենդանւոյ՝ ընդ ունչս եւ ընդ բերանն փչեալ ջերմագին, եւ արտաքուստ կլեալն ցօղագին. սիւք. մեղմ օդ. տուրեւառ շնչոյ. եւ Շնչումն. փչումն. սունչ. ... *Փչեաց յերեսս նորա շունչ կենդանի: Ամենայն որ ունէր շունչ կենդանի յըռնգունս իւր: Ի մարդոյ՝ յորում գոյ շունչ յըռնգունս նորա. եւ այլն: *Թոքն՝ մարմնոյն շնչիցն շտեմարանապետն. Պղատ. տիմ.: *Յաղագս շնչոյ: Եւ շունչ յանձնականաց գործոց է. Նիւս. բն. ՟Ի՟Է: *Հողմ է բազում օդ ուժգին եւ յոլովակի հոսեալ. որ եւ համանգամայն շունչ լինի անուանեալ: Բայց կոչեցեալ է եւ այլ ինչ շունչ, որ ʼի անկականս, եւ ʼի կենդանիսն. այլ զայն՝ որ ընդ եթերն շնչեն շունչքն ʼի չորոյն, հթողմն կոչեմք. Արիստ. աշխ.: *Յորժամ թիւրեսցին շունչք հողմոցն յընտանի եւ ʼի բնաւոր ճանապարհացն. Սարկ. շարժ.: *Երերեալ տատանի զօրէն ծովագնացիկ նաւի ընդդէմ Հակառակ շնչոց. Փիլ. ել. ՟Բ. 55: *Շուչ այժմ յայտնի զօդս կոչեաց. զշունչ իմ ասէ. քանզի իւրաքանչիւրոք զայս ծծելով՝ ունի զկենդանութիւն. Իսիւք.: *Որպէս բորբոքի հուրն ʼի շնչոյ, եւ շիջանի. Եփր. ծն.: *Ո՞ է, որ զմի միաւոր շունչն ընդ ամենայն մարմինն սփռէ. Կոչ. ՟Թ: *Շունչ վախճանին չեւ էր հասեալ: Աւազակն մինչեւ ʼի վերջին շունչն ոչ ձգեաց խտրոց սիրոյ: Անդրոնիկոս ʼի յետին շունչն հասեալ է: Արջք օրհասականք ընդ վախճանել շնչոցն՝ հզօրագոյնք կռուին. Ագաթ.: Լմբ. պտրգ.: Տէր Իսրայէլ. յնվր. ՟Ի՟Դ.: Եղիշ. ՟Ա: ՇՈՒՆՉ. ψυχή (լծ. սիք, սիւք). anima, animus. այն է Հոգի կենդանւոյ. (ռմկ. ճան. որպէս թէ կեանք, կենդանութիւն.) թարգմանեալ ստէպ՝ Ոգի, Անձն, Սիրտ, եւ Միտք: Զանբանից ասի, *Զեռունս շնչոց կենդանեաց: Զամենայն շունչ զեռնոց կենդանեաց: Զմիս արեամբ շնչոյ մի՛ ուտիցէք. եւ այլն: Եւ առաւել յայլ գիրս՝ զբանականաց. *ասացաք զճշմարիտն եւ զկատարեալ շունչն՝ զմարդկայինն գոլ. եւ եթէ այլ ինչ է՝ որ ունի կենաց օրինակ, պիտակաբար իմն վարելով սովորութեամբ շնչաւոր ասեմք. Նիւս. կազմ.: *Անուանեաց զառաջին արարչութիւնն հոգւոյն՝ շունչ կենդանի. Եղիշ. հոգ.: *Մարդկան ոչ եթէ այլ ինչ շունչն իցէ, եւ այլ ինչ հոգին, թէպէտ եւ երկու անուանք իցեն. Ոսկ. ես.: *Ոչ թողաւ շունչ նորա ʼի դժոխս, եւ ոչ մարմինն նորա ետես զապականութիւն. անդ: *Մարմինն բնութեամբ իւրով չարչարեցաւ՝ չարչարելեաւն շնչովն հանդերձ. զի շունչ զգայ զչարչարութիւնն. Եփր. համաբ.: *Մարդկըային շնչովն առ շունչսն էջ մեռելոցն, եւ զնոսա՝ որք հաւատացինն՝ փրկեաց. Կիւրղ. ղկ.: *Կրկին է մարդն՝ շինեալ ʼի շնչոյ եւ ʼի մարմնոյ: Եւ նոյն աստուած է, որ շնչոց եւ մարմնոց արարիչ է: Ոչ եթէ մարմին մեղանչէ անձամբ, այլ մարմնով շունչն մեղանչէ: Իբրեւ գործի ʼի նմա է մարմինն շնչոյն. Կոչ. ՟Դ: *Գեղեցիկք մարմնով, եւ զգասանք էին շնչով. Եւս. պտմ. ՟Ը. 12: *Տրտում է շունչ իմ մինչեւ ʼի մահ: Ընկալաւ զմահ, այս է՝ որոշեալ զշունչն ʼի յիւրմէ մարմնոյն. Յհ. իմ. երեւ.: *Են ոգիք հրեշտակաց եւ դիւաց, եւ շունչք մարդկան. Եզնիկ.: *Օրհնեցէ՛ք հոգիք (յն. πνεῦματα լտ. siritus ) եւ շունչք (յն. ψυχαί լտ. animae ) արդարոց զտէր. Դան. ՟Գ. 86: *Հաստատո՛ւն կայցէք ʼի մի հոգի ( πνεῦμα ), եւ միով շնչով ( ψυχή ) նահատակիցիք ʼի հաւատս աւետարանին. Փիլիպ. ՟Ա. 27: *Ոգւոյ յոլով անգամ գիրք շունչ կոչեն. Խոսր.: *Ոչ եթէ շունչ ʼի շնչոյ ծնանի. Եփր. ծն.: ՇՈՒՆՉ ԿԼԱՆԵԼ. Շունչ առնուլ. ծծել զօդ. ոգի առնուլ. շունչ՝ սիրտ առնել .... տե՛ս եւ ʼի բայն ԿԼԱՆԵԼ. *Հասարակ լռութիւն եղեւ, մինց զի եւ ոչ անգամ ումեք իշխել բարբառել, եւ կամ շունչ կլանել սաստկագոյն. Փիլ. տեսական.: *առանց շունչ կլանելոյ ըմպեն իբրեւ զարջառս. Բրս. արբեց.: *Զտրտմականսն յերկարէ. եւ զի փոքր մի շունչ կլցեն, խառնէ եւ զխնդալիսն: Զհզօրսն գերիս վարեսցեն, զի տնանկքն սակաւ մի շունչ կլցեն. Գէ. ես.: Ի սոյն միտս պիտի առնուլ՝ կամ այպէս ընթեռնուլ եւ զասելն, *նոյն ժամայն շունչ կալեալք (կամ կլեալք՝) դարձեալ յարձակէին. Ղեւոնդ.: