ԺԱՄԱՆԱԿ

(ի, աց.) NBH 1-0827 Chronological Sequence: Unknown date, Early classical, 5c, 6c, 7c, 8c, 10c, 11c, 12c, 13c, 14c գ. ԺԱՄԱՆԱԿ καιρός, χρόνος tempus որ եւ ԱՄԱՆԱԿ. Չափ շարժման լուսաւորաց. տեւողութիւն փոփոխելի իրաց՝ բաժանելի ʼի վայրկեանս, ʼի ժամս, յաւուրս, յամիսս եւ ʼի տարիս. լծ. ար. պ. թ. եբր. ադ. ռմկ. ատեն. վր. ժա՛մի. *Եղիցին լուսաւորք. . . ʼի նշանս եւ ʼի ժամանակս եւ յաւուրս եւ ʼի տարիս: Զըսկիզբն եւ զկատարած եւ զմէջ ժամանակաց, զշրջանաց փոփոխումն, եւ զշրջել ժամանակաց: Ոչ է ձեզ գիտել զժամս եւ զժամանակս. եւ այլն: *Այս ամենայն մասունք են ժամանակի: Ժամանակն յետ երկնի եղեւ. Պղատ. տիմ.: *Ժամանակք եւ յաւիտեանք (կենցաղոյս), որք միանգամ արեգական բերմամբ չափին. Շ. բարձր.: *Սկիզբն ժամանակաւ եղեւ աշխարհիս: Ինչ՝ որ սկսանի եւ վարի ժամանակօք, լինել հաստատուն անշարժ, եւ կալ մնալ առանց փոփոխման ոչ կարէ. Վեցօր. ՟Ա: *Զերից ժամանակաց ունի զնախագիտութիւն. զանցեալն, զներկայն եւ զապառնին: Երիւք ժամանակօք, ներկայիւն, եւ անցելովն, եւ ապառնովն. Նոննոս.: Պիտ.: *անժամանակ աստուած, եւ հաստիչ ժամանակաց. Գր. հր. եւ այլն: ԺԱՄԱՆԱԿ. որպէս Տարի. ամ. χρόνος annus ... *Ժամանակ՝ մի ամն է, եւ կէս ժամանակի՝ որ վեցամսեայ ժամանակն է. Կոչ. ՟Ժ՟Ե: *Ժամանակ, եւ ժամանակս, եւ կէս ժամանակի. Յայտ. ՟Ժ՟Բ. 14: ԺԱՄԱՆԱԿ. որպէս Դար. միջոց երեւելի անցից ʼի պատմութիւնս. որ եւ ասի ԱԶԳ, ԱՒՈՒՐՔ, եւ այլն. γενεά, αἱών aetas, aevum, generatio, saeculum *Ա՛յլ պէտք էին նոյեան դարուն, եւ այլ պէտք եւ ընտրութիւն աբրահամեան ժամանակին. Խոր.: *Յիշեցէ՛ք ամենեքեան զհարսն մեր զառաջինս յիւրաքանչիւր ժամանակի. Եղիշ. ՟Ե: *Ի ժամանակէ անկարգ ամբարտակին շինուածոյ մինչեւ ցայժմ. Խոր. եւ այլն: ԺԱՄԱՆԱԿ. որպէս Հասակ, տիք, աւուրք կենաց ուրուք. ἠλικία aetas ... *Մանուկ եմ ես ժամանակաւ, եւ դուք էք ծերագոյնք. Յոբ. ՟Լ՟Բ. 6: *Դաւիթ ի մանկութեան ժամանակին քարիւ կործանեաց զմեծ բլուրն մսեղէն: Աղօթս առնել ʼի վերայ կենաց թագաւորին. եւ անձանձրոյթ խնդրել յաստուծոյ վասն երկայն ժամանակաց դորա. Եղիշ.: *Մինչդեռ ժամանակն ի մատաղութեան է, արագ րագ ընդունի զուսումն. Ոսկ. յհ. ՟Ա. 2: *Այրն աւագագոյն պարտի լինել ըստ ժամանակին քան զկինն. Շ. ընդհ.: *Տեսի զքեզ, զի հասեալ էր ժամանակ քո, եւ ժամանակ խախտողաց քոց. Եզեկ. ՟Ժ՟Զ. 8: *Պահեա՛ զժամանակս քո հաշտութեամբ. Առակ. ՟Ի՟Ե. 10: Կամ որպէս Օրհաս, կատարած կենաց. ... *Եթէ հասեալ իցէ ժամանակ մեր, մեռցուք քաջութեամբ: Մերձեցուցեր զաւուրս քո, եւ ածեր զժամանակ ամաց քոց. ՟Ա. Մակ. ՟Թ. 10: Եզեկ. Ի՟Բ՟. 4: Կամ կենցաղ եւ վիճակ աստի կենացս, եւ անանց հանդերձելոց. *ոչ են արժանի չարչարանք ժամանակիս հանդերձելոց փառացն. Հռ. ՟Ը. 18: *Որք ʼի ժամանակս յայս կան անօրէնութեան: Ժամանակս այս գիշեր խաւարային եւ տրտմալից է առ հաւասարութիւն ժամանակին այնորիկ պայծառութեան. Իգն.: Եւ ամենայն ինչ չափեալ ժամանակաւ, կամ չափօղ ժամանակի. *Չափեալքն ժամանակաւ՝ հոմանունաբար ժամանակք կոչին, որպէս շարժութիւնք աստեղաց, եւ արեգական. եւ վարքս մեր: Ոչ շարժութիւն ʼի մասունս տուընջեան եւ գիշերոյ մեկուսութեանցն է ժամանակ, այլ՝ համանուն ժամանակի. Մաքս. ի դիոն.: *Զանցեալ ժամանակն բաւական համարեսցուք ունայնութեան կենցաղոյսʼʼ. այսինքն զգործս ժամանակին անցելոյ. Խոսր.: *վկայեն յետ նորա ամենայն ժամանակքʼʼ. Այսինքն գործք կամ մարդիք. Ոսկ. յհ. ՟Ա. 20: ԺԱՄԱՆԱԿ. Եղանակ տարւոյ չորեքկին. χρόνος, τροπή tempus, tempestas ... *Մի տարին չորս ժամանակս բերէ՝ զյեղանակսն. Լծ. ածաբ.: *Ասասցուք վասն ժամանակացն՝ որ են փոփոխմունք օդոց: Յարդարէ ըստ իւրաքանչիւր ժամանակաց. Վեցօր. ՟Զ: *Ներբողելի է զժամանակս, որպէս զգարուն կամ զամառն: Գարնանայինն քան զաշնանային գերազանցէ ժամանակ. Պիտ.: ԺԱՄԱՆԱԿ. Առաջիկայ կետ ժամանակի. ներկայ վայրկեանն. որ է տիրապէս ժամանակ. *Պիւթագորաս, ո՞րչափ իցէ կենցաղոյս չափ՝ հարցեալ յումեմնէ, սուղ ինչ երեւեալ՝ ծածկեցաւ. այսքան գոլ զժամանակն ընձեռեաց, որքան եւ տեսութեան չափ. Պիտ.: *Զի՞նչ չար էր քան զմարդասպան աւազակ. ո՞չ ʼի միում ժամանակի անդ ʼի գլուխ քաջութեան վաղվաղակի մատուցեալ յական թօթափել. Ոսկ. յհ. ՟Ա. 1: ԺԱՄԱՆԱԿ. Դիտօղ ժամ. պարապ. առիթ. եւ Ժամադրեալ ամանակ. εὑκαιρία, καιρός, χρόνος opportunitas եւ tempus statutum ատէն. ... *Զվիճակս ժառանգութեան հարցն մերոց՝ քաջութեամբ, ժամանակ գտեալ՝ խնդրեցաք. ՟Ա. Մակ. ՟Ժ՟Ա. 42: *Թագուցանեն զնենգութիւն, եւ ժամանակ գտեալ՝ յայտնեն. Շ. մտթ. *Ժամանակ առցէ իւրոյ բռնաւորութեան. Առ որս. ՟Ժ՟Դ: *Յորժամ ժամանակ առնուն, յայնժամ թափեն զթոյն: Իբրեւ ժամանակ առին, ապա յայտնեցին. Սարգ. պ. ՟Գ: *Խոնարհեցարուք ընդ հզօր ձեռամբն աստուծոյ, զի զմեզ բարձրացուսցէ ʼի ժամանակի. ՟Ա. Պետ. ՟Ե. 6: *Զայն օր լուռ լինէր, բայց ժամանակի սպասէր իւրում անմտութեան օգնական գտանելոյ. ՟Բ. Մակ. ՟Ժ՟Դ. 5: *Ժամանակ տնկելոյ եւ ժամանակ խլելոյ. Ժղ. ՟Գ. 2: *Հասցէ գունդն հրէաստանեայց. որպէս ժամանակն ցուցանէ նոցա. ՟Ա. Մակ. ՟Ը. 25: *Ե՞րբ դարձցիս. . . եւ ես կալայ առ նմա ժամանակ. Նեեմ. ՟Բ. 6: ԺԱՄԱՆԱԿ ԲԱՑԻՑ՝ ըստ քերականաց. Տ. ԱՄԱՆԱԿ. *Յորժամ ասէն, գրեա՛ (կամ գրեմ), զներկայ ժամանակ ընդունի. յորժամ ասէն՝ գրեցի, զանցեալն (զկատարեալ) ընդունի ժամանակ. իսկ յորժամ ասէն՝ գրեցից, զապառնի ժամանակն ընդունի: Օրինակ երից ժամանակաց բայի. եւայլն. Երզն. քեր.: մ. ԺԱՄԱՆԱԿ ԻՆՉ. իբր մ. Առ ժամանակ մի. է՛ զի. ատէն մը. յն. զժամանակ ինչ. *Ժամանակ ինչ արտաքոյ յածի, եւ ժամանակ ինչ ընդ հրապարակս. Առակ. ՟Է. 12: ԱՌ ԺԱՄԱՆԱԿ, եւայլն. տե՛ս ի կարգի Ա տառի: ԺԱՄԱՆԱԿԱՒ. Ըստ յարակից բառից պէսպէս վարի. իբր Ի ժամանակի, ընդ ժամանակաւ, ժամանակաւոր, առ ժամանակ մի, հետզհետէ, եւայլն. ատէնով. *Մանուկ անժամանակ ʼի հօրէ, եւ ժամանակաւ գոյացեալ՝ ծնեալ լինի աստուած եւ մարդ: Անժամանակն յաւիտենից՝ ժամանակաւ յորովայնի քում բնակեցաւ. Շար.: *Զիա՞րդ գրեն զօծեալն աստուծոյ տէրն գաւթի՝ զանըսկիզբն որդի՝ ժամանակաւ որդի. Նար. ՟Զ՟Գ: *Ժամանակաւ անօսրի ծով, եւ գետք աւերեալ ցամաքեցան. Յոբ. ՟Ժ՟Դ. 11: *Ապա ժամանակաւ ձգեալ ամպարիշտ սովորութիւն՝ իբրեւ զօրենս պահեցաւ. Իմ. ՟Ժ՟Դ. 16: *Այլք ʼի տրամադրութեանցն ժամանակաւ տրամակայեալ՝ լուծանեն զմիմեանս. Յհ. *Զժամանակաւ հեռացեալ սիրելի ոք տեսանիցէ եկեալ. Սարգ. ՟ա. պետ. ՟Ժ: *Գուցէ ժամանակաւ յապականել գերեզմանացն՝ յիշատակ հարցն փոխանեսցի. Երզն. մտթ.: ԸՆԴ ԱՅՆ ԺԱՄԱՆԱԿՍ. որ եւ ասի ԶԱՅՆՈՒ կամ ԶԱՅՆՈՒ ԺԱՄԱՆԱԿԱՒ կամ ԺԱՄԱՆԱԿՕՔ իբրեւ Ի ժամանակին յայնմիկ կամ յաւուրսն յայնոսիկ. ան ատենները. ան օրերը, ...: ԸՆԴ ԺԱՄԱՆԱԿՍ ԺԱՄԱՆԱԿՍ. ԸՍՏ ԺԱՄԱՆԱԿՍ ԺԱՄԱՆԱԿՍ. յն. ըստ ժամանակին, եւայլն. իբր Յայլեւայլ ժամանակս. Ըստ դիտելոյ կամ պահանջելոյ առթին. ատէն ատէն. *Ոչ լուսաւորէր մեզ զայն ամենայն ընդ ժամանակս ժամանակս. Դտ. ՟Ժ՟Գ. 23: *Ընդ ժամանակս ժամանակս ելեալ շրջէր ընդ նոսա Խոր. ՟բ. 88: *Ընդ ժամանակս ժամանակս ʼի խաւար դառնայ. Եզնիկ.: *Թշնամիք նորա ընդ ժամանակս ժամանակս ելանեն ʼի վերայ գաւառաց. Շ. բարձր.: *Պատարագս ըստ ժամանակս ժամանակս: Ըստ ժամանակս ժամանակս, ամ ըստ ամէ. ՟Ա. Եզր. ՟Է. 55: Նեեմ. ՟Ժ. 34: *Ըստ ժամանակս ժամանակս նոր պտղաբերէ. Կոչ. ՟Ժ՟Ե: *Ըստ ժամանակի ժամնակի զչարսն չարաւ կորուսեալ. Արշ.: *Պահեսջիք զօրէնս զայս ʼի ժամանակաց (յն. ըստ ժամանակաց ժամուց), եւ աւուրց յաւուրս. Ել. ՟Ժ՟Գ. 10: